ΜΧ Εφόδου: η απάντηση στις προκλήσεις του πεδίου της μάχης

Γράφουν οι Κωνσταντίνος Τόλιας, Κωνσταντίνος Τσαγανάς-Τακαντζάς

Εισαγωγή

Το Μηχανικό Εφόδου, σαν υποκατηγορία του Μηχανικού Μάχης, έχει παίξει διαχρονικά σημαντικό αν και αφανή ρόλο στο διάβα της στρατιωτικής Ιστορίας. Η αξία του δε φαίνεται να αυξάνεται γεωμετρικά λόγω των σύγχρονων εξελίξεων στα πεδία των μαχών, της επανεισαγωγής παλιών μορφών μάχης και της εμφάνισης νέων. Τόσο η εμπλοκή πολλών στρατιωτικών οργανισμών ανά την υφήλιο σε επιχειρήσεις σε αστικό περιβάλλον, όσο και η απροσδόκητη σε πολλούς επένδυση που λαμβάνει χώρα σε νέου τύπου οχυρωματικά έργα στο πεδίο της μάχης, επιφυλάσσουν σημαντικό ρόλο στο ΜΧ Μάχης και ειδικότερα στο ΜΧ Εφόδου.

Ιστορική αναδρομή

Η αξία του Μηχανικού Μάχης έχει διαφανεί ήδη από την αρχαιότητα. Ο Μέγας Αλέξανδρος κατά την εκστρατεία του στην Ανατολή είχε οργανωμένο σώμα μηχανικού, που εκτός των συνηθισμένων έργων στα οποία καταναλώνονταν (οδοποιίες, γεφυροποιίες) έπαιξε καθοριστικό ρόλο στις πολιορκίες πόλεων και οχυρών σημείων (βλ. Αλικαρνασσός, Τύρος, Γάζα, Κυρούπολη κτλ) με την παράταξη σωρείας πολιορκητικών μηχανημάτων, μεθόδων και τεχνικών.

Ανάλογη και πιο εξεζητημένη ήταν η δράση του Μηχανικού Μάχης με την ανάπτυξη της πολιορκητικής τέχνης από τον Δημήτριο τον Πολιορκητή, ενώ το ίδιο βλέπουμε να συμβαίνει καθ’ όλη τη διάρκεια της αρχαιότητας, των μεταχριστιανικών χρόνων, στον Μεσαίωνα, στην Αναγέννηση, την περίοδο του Διαφωτισμού και τελικά καταλήγουμε στις σύγχρονες συγκρούσεις που σημάδεψαν τον 20^ο αιώνα. Ενδεικτικά αναφέρουμε την κατάληψη του βελγικού οχυρού του Εμπέν-Εμαέλ από Γερμανούς αλεξιπτωτιστές-σκαπανείς, ενώ την ίδια περίοδο έχουμε την ανάπτυξη του, εξειδικευμένου 125^ου  Ενισχυμένου Συντάγματος Εφόδου, με ισχυρά στοιχεία μηχανικού εφόδου, το οποίο συστάθηκε με σκοπό την διάσπαση της γαλλικής αμυντικής γραμμής “Maginot” και τελικά έδρασε στα πλαίσια της επιχείρησης “Marita” στην Ελλάδα στην μάχη των οχυρών της Γραμμής “Μεταξά”.

Μηχανικό Εφόδου

Στο εύλογο ερώτημα σε τι διαφέρει το Μηχανικό Εφόδου (Assault Engineer) από το Μηχανικό Μάχης (Combat Engineer), η απάντηση βρίσκεται σε επίπεδο αποστολής: το ΜΧ Μάχης υποστηρίζει τα όπλα ελιγμού και τα λοιπά όπλα υποστηρίξεως μάχης και σώματα λογιστικής υποστήριξης, ενώ το ΜΧ Εφόδου δρα με αυτόνομο τρόπο, διεξάγοντας τον αγώνα από κοινού με τις μονάδες ελιγμού.

Μεταφορά στο σήμερα

Μια αποκάλυψη του πολέμου στην Ουκρανία είναι η επανεμφάνιση και επαναχρησιμοποίηση των οχυρώσεων και μάλιστα σε σύγχρονη και επικαιροποιημένη μορφή. Ειδικά η ουκρανική πλευρά έκανε και κάνει ευρεία χρήση των οχυρωματικών έργων στο πεδίο της μάχης, κύρια στην περιοχή του Ντονμπάς αλλά και σε μικρότερο βαθμό και αλλού.

Στην ουκρανική περίπτωση, οι οχυρώσεις προσέφεραν και προσφέρουν την οικονομία εκείνη δυνάμεων, προκειμένου να απελευθερωθούν δυνάμεις για άλλες αποστολές. Οι οχυρώσεις αυτές περιλαμβάνουν ένα ευρύ δίκτυο επίγειων και υπόγειων έργων ( σημεία στήριξης, περίκλειστα σημεία άμυνας, πολυβολεία, ολμοβολεία, θέσεις Α/Τ ΚΒ και ΠΑΟ, πύργους αποσυρμένων αρμάτων πακτωμένων στο έδαφος ). Ειδικά η πυκνή οικοδόμηση, ακόμα και της υπαίθρου, έχει δώσει την ευκαιρία στους Ουκρανούς να αντιμετωπίζουν κάθε οικισμό σαν “περίκλειστο σημείο στήριξης της άμυνας”, ενώ οι μεταξύ των οικισμών περιοχές μετατρέπονται συχνά σε “Επιλεγμένους Χώρους Καταστροφής” του εχθρού ( μέθοδος “ακανθόχοιρου” ).

Αντίστοιχη επένδυση στις οχυρώσεις αν και σε μικρότερη κλίμακα έχουν κάνει και οι Ρώσοι αυτονομιστές ( είχαν άλλωστε 8 ολόκληρα χρόνια στη διάθεση τους ), κάτι που τους επέτρεψε να αποκρούσουν σειρά ουκρανικών επιθέσεων.

Η σημαντικότερη όμως απόδειξη της αξίας των οχυρωματικών έργων ήταν η επιτυχία της ρωσικής γραμμής “Σουροβίκιν” στην ανάσχεση και τελικά απόκρουση της ουκρανικής αντεπίθεσης. Δίχως καμιά διάθεση υπερβολής, εκείνο που τελικά πλήρωσε η ουκρανική πλευρά στην απόπειρα αντεπίθεσης που ανέλαβε ήταν η απουσία ισχυρού ΜΧ Μάχης και κυρίως Εφόδου, το οποίο θα επέτρεπε την άρση των ρωσικών κωλυμάτων (“δόντια του δράκοντα”, ναρκοπέδια, οχυρές θέσεις, σημεία στήριξης της άμυνας) και θα υποβοηθούσε την ουκρανική (αντ)επιθετική προσπάθεια. Η απουσία μέσων και οργανωτικών δομών ΜΧ Εφόδου στέρησε τους Ουκρανούς από την δυνατότητα να διατηρήσουν την επιθετική τους ορμή και αντί αυτού κατανάλωσαν τις δυνάμεις τους σε μαζικές επιθέσεις Τ/Θ και Μ/Κ συγκροτημάτων αρχικά και σε πολλαπλές επιθέσεις μικρών ομάδων ΠΖ στην συνέχεια, σε μια ατελέσφορη προσπάθεια να διασπάσουν την τριπλή οχυρωματική γραμμή των Ρώσων. Ήταν  τέτοια η σπανιότητα μέσων και μονάδων ΜΧ Εφόδου που τελικά η ουκρανική αντεπίθεση εκφυλίστηκε, με τίμημα τρομακτικές απώλειες και μόνο αποτέλεσμα την κατάληψη μεμονωμένων σημείων επαφής.

Επίσης, ένα ακόμη κύριο στοιχείο των πολεμικών συγκρούσεων του 21^ου αιώνα, είναι η μάχη σε αστικό περιβάλλον ως αποτέλεσμα συνειδητής επιλογής αδύναμων στρατιωτικά οργανισμών που έχουν να αντιμετωπίσουν ισχυρότερους αντιπάλους. Τα παραδείγματα του ανταρτοπόλεμου  στο Ιράκ και του πολέμου του Λιβάνου το 2006, είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα όπου σχετικά αδύναμοι στρατιωτικοί οργανισμοί επιχειρούν να άρουν τα πλεονεκτήματα του εχθρού σε μέγεθος, μηχανοκίνηση, ισχύ πυρός και πληροφοριακή κυριαρχία, ώστε να τον αντιμετωπίσουν επί περίπου “ίσοις όροις”. Και σε αυτές τις συγκρούσεις καταδείχτηκε η αναγκαιότητα παράθεσης ισχυρού ΜΧ Μάχης και Εφόδου εκ μέρους των επιτιθέμενων ώστε να κάμψουν την αντίσταση του εχθρού. Η όλη κατάσταση θυμίζει έντονα την επιστροφή στον Μεσαίωνα όπου οι πολιορκίες πόλεων ήταν ο κανόνας καθώς αυτές ήταν τα κέντρα ισχύος, εξουσίας, πλούτου και “βάρους” των εμπολέμων.

Κατάσταση στον Ελληνικό Στρατό

Το Ελληνικό Μηχανικό είναι αναμφίβολα όπλο με μεγάλη ιστορία και συμμετοχή στους στρατιωτικούς αγώνες του Έθνους. Είναι όμως και το όπλο υποστηρίξεως στο οποίο έχει δοθεί διαχρονικά η μικρότερη προσοχή εκ μέρους της ηγεσίας με αποτέλεσμα να μην παρουσιάζει την επιθυμητή εικόνα.

Το μηχανικό μάχης χρησιμοποιεί ποικιλία μέσων προκειμένου να φέρει εις πέρας την αποστολή του. Πιο συγκεκριμένα στο οπλοστάσιο του Ελληνικού μηχανικού βρίσκονται σε υπηρεσία τα παρακάτω μέσα:

-Πλωτές γέφυρες διάβασης υδάτινων κωλυμάτων RIBBON Μ 812 και PMP KRAZ 255B  Α1 δυτικής και ανατολικής προέλευσης αντιστοίχως.

-40 πρώην άρματα Leopard-1V διασκευασμένα σε άρματα διάσπασης ναρκοπεδίων. Τα 10 έχουν εφοδιαστεί με άροτρα εκκαθάρισης ναρκοπεδίων της Pearson Engineering FWMP (Full Width Mine Plough) και 30 ακόμη με κύλινδρους διάσπασης ναρκοπεδίων (rollers). Και στα 40 άρματα έχουν αφαιρεθεί τα πυροβόλα ώστε να μην προσμετρώνται στην συνθήκη CFE.

-Άρματα διάσπασης ναρκοπεδίων M-60A1 εφοδιασμένων με κυλίνδρους διάσπασης ναρκοπεδίων.

-10 μεταχειρισμένα γεφυροφόρα άρματα Leopard I AVLB Biber

-16 άρματα γεφυροφόρα Leopard 1 Leguan

-22 γεφυροφόρα άρματα M-48A5 AVLB

-Υλικά ναρκοπολέμου (νάρκες κατά προσωπικού και αντιαρματικές, πυροδοτικούς μηχανισμούς, πυροκροτητές, εκρηκτικές ύλες, διασκορπιστές, ερευνητές).

Όσον αφορά την οργανωτική του δομή είναι σύνηθης η απόδοση Τάγματος Μηχανικού ανά Μεραρχία ή ΑΔΤΕ. Σε επίπεδο Ταξιαρχίας προβλέπεται ως οργανική μονάδα αυτής, ένας Λόχος Μηχανικού. Για την αύξηση των δυνατοτήτων του Λόχου Μηχανικού, όσες φορές η Ταξιαρχία λαμβάνει τέτοια αποστολή κατά την οποία ο Λόχος δεν έχει τη δυνατότητα να την υποστηρίξει, τότε, όπως και για τη Μεραρχία, διατίθεται επιπρόσθετο Μηχανικό από το αμέσως προϊστάμενο κλιμάκιο της Μηχανοκίνητης – Τεθωρακισμένης Μεραρχίας επ’ ωφελεία του οποίου ενεργούν.

Σε επίπεδο Σώματος Στρατού υπάρχει συνήθως Τάγμα Μηχανικού πλην όμως αναλόγως των ιδιομορφιών που έχουν να κάνουν με το μέγεθος του Σ.Σ ,την Ζ.Ε και τα διατιθέμενα μέσα συχνά η δύναμη μηχανικού του σώματος συμπληρώνεται με την δέσμευση ανάλογων μονάδων από την Στρατιά.

Αποστολή Μηχανικού

Το Μηχανικό διεθνώς χωρίζεται γενικά σε τρία διακριτά σύνολα:

Α) Το Μηχανικό Μάχης

Β) Το Μηχανικό Κατασκευών και

Γ) Το Μηχανικό Ειρηνευτικών αποστολών.

Στο παρόν άρθρο θα ασχοληθούμε αποκλειστικά με το μηχανικό μάχης,  καθώς αυτό δρα σε περίοδο πολεμικών επιχειρήσεων.

Η αποστολή του Ελληνικού μηχανικού δεν διαφέρει ουσιωδώς από τα καθιερωμένα διεθνώς. Το μηχανικό μάχης δρα τόσο κατά τη διάρκεια αμυντικών όσο και επιθετικών επιχειρήσεων.

Κατά τη διάρκεια αμυντικών επιχειρήσεων το μηχανικό μάχης:

-Προβαίνει στην στρώση αμυντικών ναρκοπεδίων με νάρκες κατά προσωπικού, Α/Τ και κατά ελικοπτέρων

-Προετοιμάζει την φίλια αμυντική τοποθεσία με την κατασκευή πρόχειρων έργων εκστρατείας (τομές, ορύγματα, χαρακώματα κ.α)

-Διαμορφώνει κατάλληλα το έδαφος σύμφωνα με τις κατευθύνσεις του τοπικού διοικητή.

-Προβαίνει στην επισήμανση ασφαλών διαδρόμων και χώρων απαγκίστρωσης και αναδιάταξης δυνάμεων.

-Καλύπτει τις κινήσεις των φίλιων δυνάμεων με την χρήση καπνογόνων συσκευών και πυροτεχνικών μέσων.

-Προβαίνει στην αποκατάσταση των ζημιών μάχης στη Ζ.Ε μέσω της ανάπτυξης συλλογών πλωτών γεφυρών.

Κατά τη διάρκεια επιθετικών επιχειρήσεων το μηχανικό μάχης:

-Προβαίνει στην διάσπαση των εχθρικών ναρκοπεδίων με παράλληλη επισήμανση ασφαλών διαδρόμων διάβασης προς διάθεση των φίλιων τμημάτων

-Εξασφαλίζει την διάβαση υδάτινων ή ξηρών κωλυμάτων με ειδικά μέσα.

-Εγκαθιστά επιθετικά ναρκοπέδια είτε προς την κατεύθυνση της δυσχέρειας κίνησης του αντιπάλου είτε προς εξαναγκασμό του της κίνησης του σε προβλέψιμα και αναμενόμενα δρομολόγια.

-Προβαίνει σε άρση ή καταστροφή αμυντικών κωλυμάτων πάσης φύσεως από κοινού με τα όπλα ελιγμού (πεζικό, τεθωρακισμένα) και υποστήριξης μάχης (πυροβολικό).

-Επισκευάζει πρόχειρα τις καταληφθείσες εχθρικές θέσεις προς αξιοποίηση τους από τα φίλια τμήματα.

-Υποστηρίζει αεροκίνητες και αερομεταφερόμενες επιχειρήσεις μέσω της κατασκευής κατάλληλα προετοιμασμένων ΖΠ και ΖΡ.

Η χρησιμότητα του ΜΧ Εφόδου στον ΕΣ

Παραβλέποντας κάποιες από τις παραπάνω αποστολές, που εμπίπτουν γενικά στην κατηγορία του ΜΧ Μάχης, εμείς θα εστιάσουμε σε αποστολές που καλείται να φέρει το ΜΧ Εφόδου, σαν υποσύνολο του ΜΧ Μάχης.

Σε περίπτωση επιθετικών επιχειρήσεων στην Ανατολική Θράκη ο ρόλος του μηχανικού προβλέπεται καταλυτικός. Χωρίς ισχυρό μηχανικό μάχης/εφόδου δεν είναι δυνατή η άρση των εχθρικών αμυντικών οχυρώσεων καταδικάζοντας σε αποτυχία την όλη προσπάθεια, όπως έδειξε και η πρόσφατη ουκρανική εμπειρία. Το μηχανικό θα κληθεί να γεφυρώσει, είτε υγρά κωλύματα (βλ. Έβρος ή Εργίνης ποταμοί), είτε ξηρά (ναρκοπέδια, τάφρους) επιτρέποντας στις μονάδες ελιγμού να διεκπεραιωθούν ανατολικότερα.

Το μηχανικό μάχης/εφόδου επίσης θα αναλάβει την άρση των εχθρικών ναρκοπεδίων με τα μέσα που έχει στην διάθεση του και να συμβάλλει στην καταστροφή των εχθρικών οχυρώσεων. Τα μέσα που διαθέτει για όλα τα παραπάνω κρίνονται οριακώς επαρκή με σημαντικές ελλείψεις που θέτουν σε κίνδυνο την απόσβεση της επένδυσης που έχει γίνει σε άλλα όπλα ελιγμού και υποστήριξης μάχης. Σημαντική υστέρηση καταγράφεται στους τομείς της έλλειψης Τεθωρακισμένων Οχημάτων Μάχης, Τεθωρακισμένων οχημάτων μεταφοράς ομάδας σκαπανέων, έλλειψης ποσοτικά και ποιοτικά επαρκών μέσων γεφύρωσης υγρών και ξηρών κωλυμάτων και σύγχρονης φιλοσοφίας συστημάτων διάσπασης ναρκοπεδίων.

Ένα ελληνικό Μάχης Εφόδου

Στο ερώτημα του γιατί χρειάζεται η Ελλάδα και ο Ελληνικός Στρατός ΜΧ Εφόδου η απάντηση είναι τόσο η επαναφορά των οχυρώσεων στο στρατιωτικό γίγνεσθαι όσο και η αυξημένη αστικοποίηση του πεδίου της μάχης και «οχυρωματοποίηση» των πόλεων, κωμοπόλεων, χωριών και οικισμών, που θέτουν νέα δεδομένα σε σχέση με τη διεξαγωγή των στρατιωτικών επιχειρήσεων. Παραδείγματος χάριν, με βάση τα όσα έχουν γίνει γνωστά από ανοικτές πηγές ενημέρωσης, το προγεφύρωμα του Καραγάτς στην περιοχή του βορείου Έβρου είναι βαρύτατα οχυρωμένο από τουρκικής πλευράς, ενώ και η γενικότερη περιοχή της Δυτικής αλλά και Ανατολικής Θράκης, όπου υπάρχει το ισχυρό ενδεχόμενο να διεξαχθούν στρατιωτικές επιχειρήσεις είναι πλέον έντονα αστικοποιημένο. Κατά συνέπεια απαιτούνται νέα μέσα, μέθοδοι, εκπαίδευση και οργανωτικές δομές για την επιτυχή αντιμετώπιση των συγκεκριμένων προκλήσεων.

Η ανάγκη για την ύπαρξη εξειδικευμένων τμημάτων, μονάδων, συγκροτημάτων και σχηματισμών Μηχανικού Εφόδου είχε ήδη διαφανεί από τον Α’ Π.Π. Δεν είναι τυχαίο πως τα “συγκροτήματα εφόδου” που δημιούργησαν αρχικά οι Γερμανοί, για να τους μιμηθούν αργότερα Αυστρο-ούγγροι και Οθωμανοί, στελεχώθηκαν από άνδρες των  “Κυνηγών” και του Μηχανικού. Χρειάστηκε ωστόσο να έρθει ο Β’ Π.Π για να συσταθούν εξειδικευμένα τμήματα, μονάδες, συγκροτήματα και σχηματισμοί Μηχανικού Εφόδου.

Προσοχή! Δεν μιλάμε για μονάδες που απλώς υποστήριζαν τα Όπλα ελιγμού κατά τον αγώνα. Μιλάμε για “αυτοτελή” συγκροτήματα που αναλάμβαναν αυτόνομη δράση στο πεδίο της μάχης.

Τέτοιες μονάδες δημιούργησαν αρχικά οι Γερμανοί με την σύσταση “Ταγμάτων Μηχανικού Εφόδου”.

Η σύνθεση κάθε τέτοιου Τάγματος ήταν η ακόλουθη:

-Λόχος Διοικήσεως

• Ομάδα Διοίκησης
• Διμοιρία Αναγνώρισης
• Διμοιρία Συντήρησης
• Λοιπές μονάδες υποστήριξης

-2 Μ/Κ Λόχοι Μηχανικού έκαστος με

• 2 ημι-ερπυστριοφόρα οχήματα Sd. Kfz. 250/3 (διαβιβάσεων)
• 2 ημι-ερπυστριοφόρα οχήματα Sd. Kfz. 251/17 (αντιαεροπορικά με Α/Α πυροβόλα των 20 χλστ)
• 7 ημι-ερπυστριοφόρα οχήματα Sd. Kfz. 215/7 (μηχανικού εφόδου) που εφοδίαζαν 2 Μ/Κ Διμοιρίες Μηχανικού

Κάθε Μ/Κ Λόχος διέθετε συνολικά 39 υποπολυβόλα, 28 ελαφρά πολυβόλα, 4 βαρέα πολυβόλα και δύο όλμους Granatenwerfer 42 των 80 χλστ.

Επίσης κάθε Λόχος ήταν εφοδιασμένος με 30 τηλεχειριζόμενα οχήματα Goliath.

-Ένας Λόχος Εφόδου με

• 2 Διμοιρίες φλογοβόλων
• Διμοιρία “Εφόδου”

Η διμοιρία “Εφόδου” ήταν ειδικά επιφορτισμένη με την αποστολή να εκπορθεί οχυρές θέσεις του εχθρού και διέθετε κατάλληλο εξοπλισμό και εκπαίδευση για να ανταποκριθεί σε αυτήν.

Οι Σοβιετικοί πήγαν την όλη ιδέα παραπέρα με την δημιουργία “Ταξιαρχιών Μηχανικού Εφόδου”. Οι συγκεκριμένοι ιδιαίτεροι σχηματισμοί ανήκαν στην Στρατηγική Εφεδρεία του Ανώτατης Διοίκησης του Κόκκινου Στρατού και είχαν ως κύρια αποστολή της διάσπαση ισχυρά οχυρωμένων θέσεων του εχθρού και την εκπόρθηση οχυρών θέσεων σε αστικό, ημιαστικό και υπαίθριο περιβάλλον.

Οι “Ταξιαρχίες Μηχανικού Εφόδου” διέθεταν στην σύνθεση τους:

• Αρχηγείο
• Λόχο Διοικήσεως
• Μηχανοποιημένο Λόχο Μηχανικού-Ανίχνευσης
• 5 Τάγματα Εφόδου Μηχανικού-Σκαπανέων
• Ελαφρύ Εξοπλισμό γεφύρωσης και διεκπεραίωσης

Οι άνδρες αυτών των σχηματισμών ήταν προσεκτικά επιλεγμένοι, εφοδιασμένοι με χαλύβδινους θώρακες ατομικής θωράκισης , ειδικά εκπαιδευμένοι σε μάχες σώμα με σώμα και στην χρήση εκρηκτικών. Επίσης χρησιμοποιούσαν σε μεγάλη κλίμακα φλογοβόλα, ενώ ο οπλισμός τους χαρακτηρίζονταν από αυξημένη χρήση αυτόματων όπλων όπως υποπολυβόλων PPSh και PPS και ελαφρών πολυβόλων.

Κάποιοι τέτοιοι σχηματισμοί διέθεταν επίσης Συντάγματα Μηχανικού-Αρμάτων με άρματα διάσπασης ναρκοπεδίων PT-3 και φλογοβόλα άρματα  OT-34.

Κατά τη διάρκεια του πολέμου συγκροτήθηκαν  20 συνολικά Ταξιαρχίες Μηχανικού-Εφόδου που έδρασαν με ιδιαίτερη επιτυχία στις μάχες του Ανατολικού Μετώπου.

Βλέπουμε λοιπόν πως η ιδέα δημιουργίας εντός του Ε.Σ ΜΧ Εφόδου είναι και θεωρητικά ισχυρά εμπεδωμένη και ιστορικά αποδεδειγμένη.

1. Τεθωρακισμένα Οχήματα Μάχης Μηχανικού

Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω η κύρια έλλειψη που παρατηρείται στο ελληνικό μηχανικό μάχης είναι αυτό της έλλειψης ενός σύγχρονου ΤΟΜΜΧ. Κατά καιρούς έχουν γίνει προσπάθειες να καλυφθεί μέρος έστω των αναγκών με την προμήθεια μεταχειρισμένων συστημάτων από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Γερμανία. Συγκεκριμένα, προ αρκετών ετών ήταν στις προθέσεις του ΕΣ η απόκτηση οχημάτων μηχανικού μάχης Μ728 (βασισμένων στο Μ60) από τα αποθέματα του αμερικανικού στρατού.

Τα διεθνώς καθιερωμένα ΤΟΜΜΧ έχουν κοινές σχεδιαστικές προδιαγραφές που μπορούν να κωδικοποιηθούν ως εξής:

φέρουν σαν τυπικό εξοπλισμό

• Πτύο χωματουργικών εργασιών
• Βραχίονα εκσκαφέα τάφρου
• Γερανό ανύψωσης
• Βαρούλκα έλξης άλλων τεθωρακισμένων οχημάτων ή ρυμουλκούμενων
• Φορτωτή γαιών
• Ειδικές θέσεις μεταφοράς εξοπλισμού υλοποίησης καταστροφών, εκρηκτικών υλών
• Σύστημα αρότρου εκκαθάρισης Ν/Π
• Σύστημα κυλίνδρων διάσπασης Ν/Π
• Πυροτεχνικά συστήματα διάσπασης Ν/Π
• Σύστημα σήμανσης διαδρόμων Ν/Π

Τα ΤΟΜΜΧ επίσης δύνανται να φέρουν οπλισμό αυτοάμυνας (πολυβόλο ή και βομβιδοβόλο) ενώ έχουν την δυνατότητα προστασίας από ΠΡΒΧ απειλές.

Φυσικά ο παραπάνω κατάλογος είναι ενδεικτικός και υπάρχουν μικροδιαφορές από όχημα σε όχημα. Κάποια εκ των ΤΟΜΜΧ αποτελούν στην ουσία τεθωρακισμένα οχήματα μεταφοράς σκαπανέων όπως το Ισραηλινό Puma που είναι ενταγμένο στις δυνάμεις του Ισραηλινού μηχανικού μάχης. Στην αγορά διατίθενται αρκετά ΤΟΜΜΧ όπως τα Γερμανικά Dachs, 14 από τα οποία τελούσαν για χρόνια υπό καθεστώς παραχώρησης στον Ε.Σ χωρίς η συγκεκριμένη προμήθεια να προχωρήσει τελικά, τα ελβετικά Kodiak, τα αμερικανικά Grizzly, τα Βρετανικά Trojan κ.α

Τα ΤΟΜΜΧ είναι απαραίτητα στην διεξαγωγή τόσο αμυντικών όσο και επιθετικών επιχειρήσεων όπως περιεγράφηκαν παραπάνω αποτελώντας στην ουσία τον «Ελβετικό σουγιά» του μηχανικού. Ας δούμε όμως κάθε ΤΟΜΜΧ ξεχωριστά.

• ΤΟΜΜΧ ”Dachs”

Γενικά ο Γερμανικός στρατός έχει στο δυναμικό του πολλά ΤΟΜΜΧ απόρροια της ισχυρής βιομηχανική βάσης της χώρας και των αμυντικών αναγκών ειδικά επί περιόδου Ψυχρού πολέμου .Ένα από αυτά είναι το ΤΟΜΜΧ Dachs για το οποίο είχε ενδιαφερθεί και ο Ε.Σ και είναι βασισμένο στο σασί του γνωστού άρματος Leopard-1. Το όχημα φέρει πτύο χωματουργικών εργασιών, βραχίονα με εκσκαφέα (ο οποίος δύναται να χρησιμοποιηθεί και ως γερανός) και λοιπές θέσεις μεταφοράς ειδικών εργαλείων. Το όχημα υπηρετείται από πλήρωμα 3 ανδρών ενώ φέρει ένα πολυβόλο MG-3 για αυτοπροστασία. Το βάρος μάχης είναι 43 τόνοι ενώ αναπτύσσει ταχύτητα έως 62 χλμ/ώρα.

• ΤΟΜΜΧ PZ.2 A-1 του Ιταλικού Μηχανικού

Το Ιταλικό μηχανικό χρησιμοποιεί το όχημα 9Ζ2 Α-1 το οποίο επίσης βασίζεται στο Leopard-1 και υπηρετείται από πλήρωμα 4 ατόμων. Για την αυτοπροστασία του φέρει δύο πολυβόλα των 7,62 χλστ. Φέρει χωματουργικό πτύο με βραχίονα μήκους 8 μέτρων  και αναπτύσει ταχύτητα 62 χλμ/ώρα.

• ΤΟΜΜΧ INGPV του Νορβηγικού μηχανικού

Και το ΤΟΜΜΧ του Νορβηγικού μηχανικού βασίζεται στο σασί  του Leopard-1 με πλήρωμα 2 ανδρών. Φέρει χωματουργικό πτύο 8μ μέτρων ενώ διαθέτει και σχετική αμφίβια ικανότητα χάρη στη χρήση αναπνευστήρων(snorkels). Τέλος στερείται οπλισμού αυτοπροστασίας.

• ΤΟΜΜΧ Pipanzer των Ολλανδικού και Βελγικού Μηχανικού

Όπως και τα προηγούμενα συστήματα έτσι και αυτό το όχημα βασίζεται στο σασί του Leopard-1 που υπηρετείται από πλήρωμα 4 ανδρών. Είναι εφοδιασμένο πε πτύο χωματουργικών εργασιών, βραχίονα με κάδο εκσκαφής και γερανό  ανυψωτικής ικανότητας 20 τόνων. Διαθέτει δυνατότητα ρυμούλκησης  βάρους μέχρι 35 τόνων με γάντζο 90 μέτρων και διαθέτει οπλισμό αυτοπροστασίας αποτελούμενο από 2 πολυβόλα 7,62 χλστ.

• Κodiak AEV 3

Αναμφίβολα το κορυφαίο ΤΟΜΜΧ είναι αυτό που χρησιμοποιεί το Ελβετικό μηχανικό το οποίο βασίζεται στο σκάφος του LEOPARD-2. Εκτός του πτύου χωματουργικών εργασιών μπορεί να χρησιμοποιήσει εναλλακτικά άροτρο εκκαθάρισης Ν/Π ενώ φέρει και σύστημα αυτόματης σήμανσης διαδρόμων. Το όχημα, που φέρει και αντιναρκική προστασία, είναι εξοπλισμένο με ηλεκτρο-υδραυλικό βραχίονα στο οποίο προσαρμόζεται ο κάδος εκσκαφής ή υδραυλικό τρυπάνι. Το όχημα υπηρετείται από πλήρωμα 3 ανδρών ενώ φέρει για την αυτοπροστασία του πολυβόλο.

Τεθωρακισμένα οχήματα μεταφοράς ομάδας μηχανικού Εφόδου

Τα οχήματα μεταφοράς ομάδων σκαπανέων μάχης είναι ένα άλλο μέσο που απουσιάζει από το ΜΧ Μάχης του Ε.Σ. Σήμερα χρησιμοποιούνται σε ανάλογα καθήκοντα ΤΟΜΠ M-113, τη στιγμή που διεθνώς χρησιμοποιούνται οχήματα όπως το ισραηλινό Puma και το σερβικό VIU-55 Munja. Στην περίπτωση του ΕΣ, παρόμοια χρήση θα μπορούσε να προβλεφθεί για ένα προτεινόμενο βαρύ ΤΟΜΠ: αντί της οκταμελούς ομάδας πεζικού, θα μπορούσε πλέον του διμελούς πληρώματος να μεταφέρεται εξαμελής ομάδα σκαπανέων μάχης με το σύνολο των υλικών της, όπως αυτά προβλέπονται από τους σχετικούς ΠΟΕ (Πίνακες Οργάνωσης Υλικού). Επιπλέον, το ίδιο το όχημα θα μπορούσε να φέρει λεπίδα γαιοπροωθητή ή άροτρο διάσπασης ναρκοπεδίων ώστε να εκτελεί κάποιες εργασίες αυτόνομα ή επικουρώντας τη μεταφερόμενη ομάδα.

Όλα τα προαναφερθέντα οχήματα θα μπορούσαν να φέρουν και να αναπτύσσουν αν απαιτηθεί δέσμες σωλήνων (αγγλιστί Fascines) γεφύρωσης τάφρων ή ενίσχυσης αναχωμάτων, όπου η χρήση γεφυροφόρων αρμάτων θα ήταν υπερβολή, διευρύνοντας το φάσμα των εργασιών που θα μπορούν να εκτελέσουν.

Συλλογές γεφύρωσης ξηρών κωλυμάτων

Άλλος τομέας που χρήζει ενίσχυσης είναι αυτός των συλλογών γεφύρωσης ξηρών κωλυμάτων. Το 2003 το ΓΕΣ εκδήλωσε επίσημα ενδιαφέρον και εξέδωσε αρχική εντολή για την προμήθεια 32 συλλογών ξηράς γεφύρωσης με δυνατότητα ζεύξης 39 τουλάχιστον μέτρων η καθεμία, σύμβαση η οποία ουδέποτε υλοποιήθηκε. Με τον όρο «συλλογή ξηράς γεφύρωσης» προσδιορίζεται το υλικό ζεύξης που χρησιμοποιείται για την γεφύρωση ξηρών κωλυμάτων (π.χ Α/Τ τάφροι).

Ο Ελληνικός Στρατός βασίζεται σήμερα ως βασικά υλικά γεφύρωσης ξηρών κωλυμάτων στις συλλογές γεφυρών Bailey M2 και στις σταθερές συλλογές γεφυρών Μ4Τ6, αμφότερες παλιάς τεχνολογίας και χρονολογίας κατασκευής κάτι που καθιστά επιτακτική ανάγκη την αντικατάσταση τους από νεώτερες.

Η ύπαρξη στο ελληνικό οπλοστάσιο παρόμοιων συλλογών  είναι σε θέση κυριολεκτικά να «απογειώσει» τις δυνατότητες του Ε.Σ στον συγκεκριμένο τομέα χρησιμοποιούμενες και για την γεφύρωση από ελληνικής πλευράς της Α/Τ τάφρου του Έβρου σε περίπτωση καταστροφής των γεφυρών πρόσβασης που ήδη υφίστανται από την Τουρκική αεροπορία και το πυροβολικό.

Συστήματα άρσης ναρκοπεδίων

Προσοχή πρέπει να δοθεί και στον τομέα της άρσης ναρκοπεδίων. Τα υπάρχοντα μέσα κρίνονται σε γενικές γραμμές επαρκή, με κύριο ωστόσο χαρακτηριστικό την σχετικά αργή και επιλεκτική άρση ναρκοπεδίων. Ένα σύστημα το οποίο θα μπορούσε να ενδιαφέρει το ελληνικό μηχανικό είναι το Ισραηλινής κατασκευής σύστημα Carpet. Αυτό στην ουσία συνίσταται από έναν εκτοξευτή 20 ρουκετών των 265 mm των 46 κιλών η καθεμιά με κεφαλή καυσίμου –αέρα(FAE).Το σύστημα είναι σε θέση να διανοίξει έναν διάδρομο 100 μέτρων σε λιγότερο από ένα λεπτό εκτοξεύοντας μια ομοβροντία 20 ρουκετών από απόσταση 65-165 μέτρων.

Το σύστημα το οποίο είναι επιχειρησιακό με το Ισραηλινό και τον Γαλλικό στρατό απέδειξε την αξία του στον πόλεμο του Λιβάνου το 2006 καταστρέφοντας πέρα από ναρκοπέδια και οχυρές θέσεις της Χεζμπολλάχ. Μια ανορθόδοξη χρήση του είναι η χρησιμοποίηση του κατά συγκεντρώσεων προσωπικού π.χ σε ένα προγεφύρωμα δρώντας ως ένα είδος ιδιότυπου  «πολιορκητικού κριού». Καίριο μειονέκτημα του πάντως σ’ αυτήν την περίπτωση το εξαιρετικά περιορισμένο βεληνεκές του. Ένα τέτοιο σύστημα θα ταίριαζε και ως μέσο του “μηχανικού εφόδου” που περιγράψαμε παραπάνω αλλά σταματάμε εδώ. Φυσικά απλώς ιδέες κατατεθούμε, δεν είναι δυνατόν να είμαστε πάντοτε βέβαιοι για την ορθότητα τους.

Το Μηχανικό χρησιμοποιεί ήδη για αποστολές διάσπασης ναρκοπεδίων άρματα μάχης Leopard 1A4GR και 1V, εξοπλισμένα με κυλίνδρους διάσπασης ναρκοπεδίων της ΙΜΙ και άροτρα πλήρους πλάτους της Pearson Engineering. Για να μην προσμετρούνται τα οχήματα αυτά στις οροφές της συνθήκης CFE, τα πυροβόλα των 105 χιλιοστών έχουν αφαιρεθεί, αλλά θεωρείται βέβαιο ότι θα επανατοποθετηθούν σε περίοδο επιχειρήσεων. Εκτός από τα ανωτέρω μηχανικά μέσα, υπάρχουν και πυροτεχνικά συστήματα τύπου Γιγαντιαία Έχιδνα (Giant Viper), βρετανικής προέλευσης, φερόμενα επί ρυμουλκούμενων FV3705. Τα Leopard διάσπασης ναρκοπεδίων κάλλιστα μπορούν να είναι και τα ρυμουλκά οχήματα για τις Γιγαντιαίες Έχιδνες.

Παράλληλα, υπάρχουν και άλλα πυροτεχνικά μέσα εκκαθάρισης ναρκών, φερόμενα επί οχημάτων όπως: M58 ΜΙCLIC (ΗΠΑ), PW-LWD και Pronit (Πολωνία). Το τελευταίο μάλιστα αποτελεί μέρος του συστήματος K2D της γαλλικής Nexter που φέρεται επί Leclerc EPG και άλλων οχημάτων. Η προσθήκη δυο συστημάτων Pronit επί των Leopard του Μηχανικού, στα πρότυπα των πολωνικών μετασκευών Τ-55Α σε άρματα μηχανικού, θα αναβαθμίσει κάθετα τις δυνατότητες εκκαθάρισης ναρκοπεδίων, συμπληρώνοντας ιδανικά τις ρυμουλκούμενες Γιγαντιαίες Έχιδνες και τα φορητά MEREX. Με δεδομένη και την επικινδυνότητα των αποστολών που τα άρματα αυτά θα κληθούν να αναλάβουν, καλό θα ήταν να εξεταστεί εφόσον οι οικονομικές συνθήκες το επιτρέψουν και η δυνατότητα εφοδιασμού τους με πρόσθετη θωράκιση, ενεργητική ή και παθητική, καθώς και σύστημα αυτοπροστασίας.

Συστήματα ταχείας στρώσης ναρκοπεδίων

Το πρόγραμμα απόκτησης διασκορπιστών ναρκών καρκινοβατεί εδώ και χρόνια. Πριν χρόνια  ο Ε.Σ είχε φθάσει κοντά στην απόκτηση 23 αμερικανικής κατασκευής διασκορπιστών ναρκών Skorpion από τα Γερμανικά αποθέματα το θέμα όμως σκάλωσε σε λόγους πολιτικού-διπλωματικού χαρακτήρα και έτσι ναυάγησε. Για την ιστορία να αναφέρουμε πως το σύστημα Skorpion φέρεται επί ερπυστριοφόρου οχήματος Μ548GA1, της οικογένειας του Μ113, που στο πίσω μέρος του φέρει εγκατεστημένες έξι μονάδες διασκορπισμού ναρκών ΑΤ2 της γερμανικής εταιρείας Dynamit Nobel. Η κάθε μονάδα εκτόξευσης μεταφέρει 100 αντιαρματικές νάρκες ΑΤ2, και το όχημα συνολικά μεταφέρει 600 νάρκες.

Τη δεκαετία του ’90 η Γαλλική GIAT (νυν Nexter) είχε προτείνει την εγκατάσταση του συστήματος διασποράς ναρκών Minotaur (στρώνει ναρκοπέδιο διαστάσεων 250 Χ 2500 μέτρων ) επί οχημάτων Λεωνίδας για τις ανάγκες τις Ε.Φ αλλά ούτε κάτι τέτοιο προχώρησε.

Άλλο παρόμοιο μέσο είναι το M-136 Volvano είναι ένα σύστημα ταχείας στρώσης μεγάλης έκτασης ναρκοπεδίων. Αναπτύχθηκε τη δεκαετία του 1980, ενώ έχει αναπτυχθεί και έκδοση για ελικόπτερα UH-60 Black Hawk (Μ-139). Ουσιαστικά είναι ένα σύστημα πολλαπλής εκτόξευσης αντιαρματικών και ναρκών κατά προσωπικού, σχεδιασμένο να επιχειρεί σε επίπεδο Ταξιαρχίας και υπό την πίεση του χρόνου και της ανάγκης για άμεση δημιουργία ναρκοπεδίων μεγάλης έκτασης. Στη χερσαία έκδοση είναι ενσωματωμένο σε τακτικό φορτηγό των 5 τόνων. Συνολικά, το σύστημα μπορεί να στρώσει ναρκοπέδιο 960 ναρκών με αναλογία μια νάρκη ανά μέτρο (κατά μέτωπο). Όλες οι νάρκες έχουν προγραμματισμένη διάρκεια ζωής 4 ή 48 ωρών ή 15 ημερών.

Η απόκτηση εκ μέρους του Ε.Σ τέτοιων μέσων θα τις δώσει τη δυνατότητα ταχείας ενίσχυσης επαπειλούμενων τομέων, καθυστερώντας την εχθρική κίνηση ή οδηγώντας τον εχθρό έμμεσα σε προβλεπόμενους χώρους καταστροφής. Τα συγκεκριμένα συστήματα θα μπορούσαν να εγκατασταθούν σε αποσυρόμενα άρματα μάχης, ίδιου τύπου με αυτά που επιχειρούν οι οικίες Ταξιαρχίες, προσδίδοντας μοναδική ομοιοτυπία και ευκολία υποστήριξης.

Άσχετα από τα παραπάνω, χρήσιμο θα ήταν να εξεταστεί η δυνατότητα εφοδιασμού μέρους των υφιστάμενων χωματουργικών μηχανημάτων του Μηχανικού (ερπυστριοφόρων και τροχοφόρων εκσκαφέων, φορτωτών, γαιοπροωθητών και ισοπεδωτήρων) με συλλογές θωράκισης κατά τα διεθνή πρότυπα, ώστε να μπορούν να δράσουν συμπληρωματικά των ΤΟΜΜΧ, αλλά και να συμμετάσχουν σε ειρηνευτικές αποστολές εκτελώντας τις αποστολές που θα τους ανατεθούν με ασφάλεια. Το ιδανικό βέβαια θα ήταν να αποκτηθούν και μεταχειρισμένα Μ9 ACE, το οποίο είναι ένα εξειδικευμένο όχημα εκτέλεσης χωματουργικών εργασιών πεδίου μάχης, από τις ΗΠΑ, αν και αυτό εξαρτάται από το αν θα αποσυρθεί αριθμός τους εξαιτίας περικοπών και θα είναι διαθέσιμος προς δωρεάν παραχώρηση ως πλεονάζον υλικό (Excess Defense Articles – EDA).

Επίσης το ΜΧ θα μπορούσε να αξιοποιήσει UGV για ανίχνευση, επισήμανση και διάσπαση ναρκοπεδίων, αστικό αγώνα, καθώς και για ταχεία στρώση ναρκοπεδίων με τις κατάλληλες συλλογές. Πρωτοπόροι σε αυτόν τον τομέα ήταν οι Γερμανοί οι οποίοι στον Β’ ΠΠ είχαν χρησιμοποιήσει μη επανδρωμένα οχήματα μάχης μηχανικού Goliath σε πραγματικές επιχειρήσεις με χαρακτηριστικότερη την καταστολή της εξέγερσης της Βαρσοβίας.

Οργανωτική δομή

Κάποια στιγμή θα πρέπει ίσως να μελετηθεί η σκοπιμότητα δημιουργίας “μηχανικού εφόδου”, ως υποσύνολο του Μηχανικού Μάχης, που θα εντάσσεται σε “συγκροτήματα εφόδου” (βλ. Συντάγματα Εφόδου) από κοινού με “Πεζικό Εφόδου” (ανάλογων των γερμανικών “ Sturmtruppen” του Α΄Π.Π ) και ισχυρό Πυροβολικό Άμεσου Υποστηρίξεως για διάρρηξη οργανωμένων/οχυρωμένων εχθρικών θέσεων καθώς και για αστικό αγώνα.

Η δομή την οποία μπορεί να έχουν τέτοια Συγκροτήματα είναι η παρακάτω:

• 3 Τάγματα ΠΖ Εφόδου, στην ουσία βαρύ Μ/Κ ΠΖ, επί ΒΤΟΜΠ/ΒΤΟΜΑ, ισχυρή προστασία θώρακα, βαρύ ατομικό οπλισμό και μελλοντικά συστήματα εξωσκελετών για τους πεζούς στρατιώτες.
• ένα Τάγμα Πυροβόλων Εφόδου, στην ουσία οβιδοβόλα των 105/155 χλστ επί πηγμάτων αρμάτων μάχης

• μια Επιλαρχία Αρμάτων Εφόδου οπλισμένων ανά ίλη με φλογοβόλα, βραχύκαννα πυροβόλα των 165 χλστ και πυροβόλα-εκτοξευτές Α/Τ Κ/Β βλημάτων των 152 χλστ  

• ένα ενισχυμένο Τάγμα ΜΧ Εφόδου με μέσα όπως περιεγράφηκαν παραπάνω
• μία ενισχυμένη Μοίρα ΠΒ αποτελούμενη από 3 Πυροβολαρχίες με συστήματα RAM (Rocket Assisted Mortar), αντίστοιχων των Συριακών Golan 300/1000 σε πιο “βιομηχανοποιημένη” βάση και μια Πυροβολαρχία αντίστοιχη των ρωσικών TOS-1, στην ουσία εκτοξευτών θερμοβαρικών κεφαλών. Και τα δύο, είναι εντός των δυνατοτήτων ανάπτυξης της ΕΑΒΙ, ενώ ως πήγματα μπορούν να αναζητηθούν πλεονασματικά άρματα της σειράς Patton (M-48/60) από τα αποθέματα του Ε.Σ.

Γνώμη μας είναι πως πρέπει να δημιουργηθεί ένα Σύνταγμα Εφόδου σε κάθε Σώμα Στρατού (Σ.Σ) με κύρια αποστολή την διάρρηξη οχυρωμένων/ισχυρά οργανωμένων θέσεων του εχθρού (π.χ προγεφύρωμα Καραγάτς) σε επιθετικές επιχειρήσεις καθώς και συμμετοχή στον αμυντικό αγώνα σε αστικό περιβάλλον σε αμυντικές και επιθετικές επιχειρήσεις. Ανάλογη προσέγγιση πρέπει να ακολουθηθεί και από πλευράς Ε.Φ στην Κύπρο.

Επίλογος

Στις παραπάνω γραμμές προσπαθήσαμε να θίξουμε το γενικό περίγραμμα αυτού που καλείται ΜΧ Μάχης/Εφόδου και να καταδείξουμε την χρησιμότητα του στο πεδίο της μάχης του σήμερα και του αύριο. Θέλουμε να πιστεύουμε πως οι ιθύνοντες έχουν κάνει ανάλογες σκέψεις και θα προχωρήσουν στις απαιτούμενες τομές ώστε να προχωρήσει η δημιουργία ανάλογων δομών στο στράτευμα.