TOMA Marder σε ελληνική υπηρεσία: Προοπτικές για το μέλλον

Γράφει ο Κωνσταντίνος Τσαγανάς-Τακαντζάς

Η έναρξη των παραλαβών των ΤΟΜΑ Marder 1A3 τον Οκτώβριο του προηγούμενου έτους και η ένταξή τους σε υπηρεσία αναμφισβήτητα αποτελεί μια θετικότατη εξέλιξη για το Μηχανοκίνητο Πεζικό του Ελληνικού Στρατού μετά από σειρά χαμένων ευκαιριών με κυριότερη την προ δεκαπέντε περίπου ετών πρόταση για την προμήθεια ικανού αριθμού οχημάτων του αυτού τύπου με χρηματοδοτική μίσθωση (leasing) και προοπτική αγοράς τους μετά τη λήξη της σε συνδυασμό με πρόταση εκσυγχρονισμού τους, η οποία όμως δεν έγινε αποδεκτή καθώς προτιμήθηκε η αγορά καινούριων ΒΜΡ-3, που με τη σειρά της ματαιώθηκε λόγω της εν τω μεταξύ προκυψάσης οικονομικής κρίσης. Για την ιστορία αξίζει να αναφερθεί η προμήθεια από τον ΕΣ κατά το δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’70 γαλλικών ΑΜΧ-10Ρ, τα οποία λόγω αφενός του μικρού αριθμού τους – 96 – και αφετέρου των δυσχερειών που προέκυψαν σχετικά με την υποστήριξή τους, αποσύρθηκαν μετά από μόλις 20 έτη υπηρεσίας, ενώ παράλληλα συνέτρεξε και ασύγγνωστη αμέλεια ως προς την ανάπτυξη τακτικών επιχειρησιακής χρήσης ΤΟΜΑ. Όσον αφορά τα προερχόμενα από τα γερμανικά αποθέματα ΒΜΡ-1Α1 Ost, το ιστορικό τους είναι εν πολλοίς γνωστό και δεν χρειάζεται να επαναληφθεί. Το σημαντικό είναι ότι ο ΕΣ, έστω και με πολυετή καθυστέρηση, επιτέλους αποκτά ικανά τεθωρακισμένα οχήματα μάχης για το Πεζικό και αυτή τη φορά φαίνεται ότι γίνονται κινήσεις προς τη σωστή κατεύθυνση σχετικά με την αξιοποίησή τους.  

Γενικά περί του Marder 1A3

Το TOMA Marder 1A3 αποτελεί έκδοση μιας σχεδίασης που χρονολογείται από τη δεκαετία του ’60, ενώ ο τα πρώτα οχήματα της αρχικής έκδοσης του τύπου εντάχθηκαν σε υπηρεσία με το γερμανικό στρατό το Μάιο του 1971. Παρά την ηλικία της αρχικής σχεδίασης, διαδοχικά προγράμματα αναβάθμισης επιτρέπουν στο Marder να εξακολουθεί να αποδίδει ικανοποιητικά, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν περιθώρια περαιτέρω βελτιώσεων.

Πιο συγκεκριμένα, ειδικά η έκδοση Α3 που προμηθεύεται και ο ΕΣ, διαθέτει αναβαθμισμένη θωράκιση σε σχέση με προηγούμενα μοντέλα, η οποία παρέχει προστασία από διατρητικά (είτε ΑΡ ή APDS) βλήματα σοβιετικής προέλευσης πυροβόλων των 30×165 χιλιοστών (2Α42 και 2Α72) από απόσταση 400 μέτρων, από διατρητικά βλήματα Β32 και ΒΖΤ των 14,5×114 χιλιοστών πλευρικά και από υποπυρομαχικά διασποράς στην οροφή. Αναφέρεται επίσης ότι αντέχει και πλήγματα από βλήματα APDS των 25 χιλιοστών από απόσταση 200 μέτρων. Αποτελείται από χάλυβα με ελαστικές αντικραδασμικές επενδύσεις στις βάσης στήριξής της και είναι τοποθετημένη με διάκενο μερικών εκατοστών μεταξύ αυτής και της βασικής θωράκισης του οχήματος, και καλύπτει το πρόσθιο μέρος, τα πλευρά και την οροφή του σκάφους, καθώς και τον πύργο περιμετρικά. Η αναβάθμιση της προστασίας θώρακα και η προσθήκη πλευρικών κυτίων αποθήκευσης διάφορων υλικών επέβαλαν την κατάργηση των δυο θυρίδων βολής που υπήρχαν σε κάθε πλευρά των προγενέστερων εκδόσεων. Ο κύριος οπλισμός του οχήματος αποτελείται από ένα διπλής τροφοδοσίας πυροβόλο Rheinmetall Μk 20 (Rh 202) των 20 χιλιοστών, ένα συζυγές πολυβόλο MG3 των 7,62 χιλιοστών, συμπληρώνεται δε από εξωτερικά τοποθετημένο εκτοξευτή αντιαρματικών κατευθυνόμενων βλημάτων MILAN – στα Marder 1A5 έχει ενσωματωθεί δυνατότητα χρήσης του βλήματος MELLS (EuroSPIKE) – που χειρίζεται ο αρχηγός πληρώματος – και από 6 εκτοξευτές καπνογόνων βομβίδων 76 χιλιοστών της Wegmann. Το σύστημα ελέγχου πυρός διαθέτει κάμερα θερμικής απεικόνισης, συνήθως Carl Zeiss WBG-X. Σε αριθμό οχημάτων, συμπεριλαμβανομένων και αυτών που προμηθεύεται ο ΕΣ, αυτή έχει αντικατασταθεί από τη νεώτερη και ανώτερων επιδόσεων Saphir 2.6 MK της Rheinmetall Electronics. Ο αρχηγός πληρώματος έχει τη δυνατότητα να βλέπει την εικόνα του θερμικού σκοπευτικού μέσω ειδικής επέκτασης, ταυτόχρονα με τον πυροβολητή. Παράλληλα υφίστανται και δυο σκοπευτικά ημέρας Carl Zeiss Peri Z11 με μεγέθυνση 2x σε ευρύ πεδίο θέας και 6x σε στενό πεδίο θέας, από ένα στη θέση του αρχηγού πληρώματος και του πυροβολητή. Ο πύργος δεν διαθέτει σύστημα σταθεροποίησης για βολή εν κινήσει, ενώ όταν είναι τοποθετημένο το Α/Τ Κ/Β ο αρχηγός το χειρίζεται από την ανοικτή θυρίδα του εκτεθειμένος στα στοιχεία της φύσης και στο εχθρικό πυρ. Επιπλέον, στο Α3 το συζυγές πολυβόλο μετακινήθηκε σε δικό του περιλήπτη στα αριστερά του βάθρου τοποθέτησης του οπλισμού, ενώ πριν μοιραζόταν τον ίδιο με το Μk 20, αλλά υπήρχε η τάση να ανακύπτουν προβλήματα με τα συστήματα τροφοδοσίας πυρομαχικών.  Συμπερασματικά, με μόνη εξαίρεση το σύστημα θερμικής απεικόνισης, το οποίο υπενθυμίζεται ότι είναι χρήσιμο και για επιτήρηση/αναγνώριση, ο οπλισμός του Marder 1A3 υστερεί σε σχέση με άλλα οχήματα της κατηγορίας του, όντας πλέον μάλλον απαρχαιωμένος αλλά πάντως όχι ακόμα σε σημείο πλήρους απαξίωσης. Ειδικά το πυροβόλο των 20 χιλιοστών, καίτοι δύναται να καταστρέψει με άνεση ΤΟΜΑ AIFV και ΤΟΜΠ Μ113 και από ικανή απόσταση, υστερεί τόσο σε βεληνεκές όσο και σε καταστρεπτική ικανότητα των πυρομαχικών του, ιδιαίτερα των απλών εκρηκτικών βλημάτων, η δε έλλειψη συστήματος σταθεροποίησης, που ήδη αναφέρθηκε, σημαίνει ότι μπορεί να εκτελεστεί βολή με ακρίβεια μόνο από στάση. Προ του 1990 είχαν προταθεί διάφορες αναβαθμίσεις για τον οπλισμό του οχήματος, με κύριο πυροβόλο διαμετρήματος 25 ή 35 χιλιοστών, που ωστόσο δεν υιοθετήθηκαν.  

Η μεταφερόμενη ομάδα πεζικού αποτελείται από έξι άτομα, οι θέσεις των οποίων βρίσκονται όπισθεν του καλάθου του πύργου. Η είσοδος και η έξοδός τους από το όχημα γίνεται μέσω της οπίσθιας ράμπας (η οποία διαθέτει και χώρους αποθήκευσης διαφόρων υλικών) ή μέσω τριών συνολικά θυρίδων οροφής, από τις οποίες αντίστοιχος αριθμός επιβατών δύναται να χρησιμοποιήσει και τον προσωπικό του οπλισμό. Η διάταξη των θέσεων των επιβατών έχει ως εξής: πέντε κάθονται πλάτη με πλάτη, τρεις στην αριστερή πλευρά του οχήματος και δυο στη δεξιά, σε ατομικά καθίσματα. Ο έκτος κάθεται με μέτωπο προς τη ράμπα επιβίβασης/αποβίβασης. Αυτή η διαμόρφωση του εσωτερικού του διαμερίσματος προσωπικού ίσως ξενίσει, αρκεί όμως να υπενθυμισθεί ότι κάποτε ο γερμανικός στρατός ήταν ενθουσιώδης υποστηρικτής της χρήσης του ατομικού οπλισμού των Panzergrenadiere από το εσωτερικό του οχήματος, στην περίπτωση των Marder από τις δυο θυρίδες βολής ανά πλευρά – που καταργήθηκαν στο Α3, όπως αναφέρθηκε ανωτέρω – και με τη χρήση τηλεχειριζόμενου πολυβόλου MG3 στην οροφή του διαμερίσματος προσωπικού (καταργήθηκε στο Α2). Εντούτοις, η αναβάθμιση στο επίπεδο Α3 για κάποιο λόγο δεν συμπεριέλαβε και αναδιάταξη του εσωτερικού, όπως συνέβη με το Μ2Α2 Bradley. Οι επιβάτες έχουν στη διάθεσή τους εννέα συνολικά περισκόπια (3 αριστερά, 3 δεξιά και 3 πίσω) που επιτρέπουν την άμεση επιτήρηση του περιβάλλοντος χώρου. Αξίζει επίσης να αναφερθεί ότι το σύστημα ψύξης του κινητήρα καταλαμβάνει τις δυο οπίσθιες γωνίες του σκάφους, μαζί με την εξαγωγή καυσαερίων στη δεξιά πλευρά, περιορίζοντας το διαθέσιμο χώρο. Τη διαμόρφωση αυτή «κληρονόμησε» και το μεταγενέστερο KF31 Lynx της Rheinmetall, το οποίο έχει δυνατότητα μεταφοράς επίσης έξι επιβατών και θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί και ως ένα ριζικά αναβαθμισμένο Marder, ενώ στο ακόμη νεώτερο KF41 Lynx, το οποίο έχει αποφασισθεί να αποκτηθεί και για τον ΕΣ, τα συστήματα αυτά έχουν μεταφερθεί σε θωρακισμένες προεξοχές, αυξάνοντας το μέγεθος της μεταφερόμενης ομάδας στα οκτώ άτομα.

Το συγκρότημα ισχύος και η ανάρτηση έχουν πολλά κοινά με τα ήδη υπηρετούντα οχήματα της οικογένειας Leopard 1, που διευκολύνει την ένταξη και διατήρησή τους σε υπηρεσία. Στο Α3, το επιπλέον βάρος της πρόσθετης θωράκισης και των άλλων τροποποιήσεων, συνολικά 5,5 τόνοι, οδήγησε σε ελάττωση του λόγου ισχύος/βάρους και υποβάθμιση των επιδόσεων με την ταχύτητα επί οδών να πέφτει από τα 75 (Marder 1A2) στα 65 χιλιόμετρα την ώρα, ενώ απαιτήθηκε και ενίσχυση της ανάρτησης, τροποποίηση του κιβωτίου ταχυτήτων και νέο σύστημα πέδησης. Υπήρχε η πρόθεση τροποποίησης του κινητήρα για αύξηση της ισχύος του για επαναφορά των επιδόσεων στα προγενέστερα επίπεδα, αλλά τελικά δεν διατέθηκαν τα απαιτούμενα προς αυτό κονδύλια.

Προγράμματα αναβάθμισης

1. KUKA M12. Αναπτύχθηκε προς τα τέλη της δεκαετίας του ’90 για να συμμετάσχει στον ελβετικό διαγωνισμό για την προμήθεια νέου τεθωρακισμένου οχήματος για το Μ/Κ πεζικό (πρόγραμμα char de grenadiers 2000) και χρονολογικά αποτελεί την πρώτη σοβαρή προσπάθεια αναβάθμισης του Marder σε ένα πραγματικά σύγχρονο ΤΟΜΑ. Ουσιαστικά επρόκειτο για «πάντρεμα» του σκάφους του Marder 1Α3 με τον πύργο 2 ατόμων Ε4 της KUKA, που έφερε πυροβόλο ΜΚ 30-2 των 30 χιλιοστών και συζυγές πολυβόλο, καθώς και σύγχρονο σύστημα ελέγχου πυρός που περιελάμβανε και ανεξάρτητο περισκόπιο για τον αρχηγό πληρώματος, προσδίδοντας στο όχημα ικανότητες hunter-killer. Η εξαιρετική σχεδίαση του πύργου, σε συνδυασμό με την απουσία συστήματος Α/Τ Κ/Β και με την αναδιάταξη του διαμερίσματος προσωπικού επέτρεψε την μεταφορά ομάδας οκτώ ατόμων, τεσσάρων ανά πλευρά αντικριστά μεταξύ τους. Σημειωτέον ότι η αρχική πρόταση της Rheinmetall για πώληση Marder στην Ελλάδα το διάστημα 2004-2009 περιελάμβανε και την αναβάθμισή τους, αν το επιθυμούσε ο χρήστης, με τον πύργο Ε4. Εν τέλει η Ελβετία επέλεξε το CV9030CH και το Μ12 απορρίφθηκε καθώς οι επιδόσεις του θεωρήθηκαν ανεπαρκείς για απρόσκοπτη συνεργασία με τα άρματα Pz 87 (Leopard 2Α4).
2. Marder CCV (Close Combat Vehicle). Παρουσιάσθηκε το 2012 και προσφέρθηκε ανεπιτυχώς  στον Καναδά, ο οποίος είχε απαίτηση για έως 108 οχήματα βάρους 30-45 τόνων για να συνεργάζονται με τα Leopard 2A4M CAN και Leopard 2A6M CAN. Το ριζικά αναβαθμισμένο όχημα, που απετέλεσε το πρώτο μέλος της σειράς Marder Evolution, διαθέτει πλέον σπονδυλωτή πρόσθετη θωράκιση ΑΜΑΡ της IBD Diesenroth που παρέχει προστασία από βλήματα των 14,5 χιλιοστών περιμετρικά, ενισχυμένη προστασία από εκρήξεις ναρκών και αυτοσχέδιων εκρηκτικών μηχανισμών έως ισοδύναμου 8 κιλών ΤΝΤ, νέο τηλεχειριζόμενο πύργο Lance RC της Rheinmetall και νέας διάταξης εσωτερικό με ειδικά καθίσματα για το τριμελές πλήρωμα και τους επτά επιβάτες. Η ισχύς του κινητήρα πλέον ανέρχεται στους 680 ίππους, αντισταθμίζοντας το αυξημένο στους 38 περίπου τόνους βάρος μάχης, συζευγμένο με αυτόματο κιβώτιο ταχυτήτων.

Στα καθ’ ημάς

Η πρώτη παρτίδα ΤΟΜΑ Marder 1Α3 που τώρα παραλαμβάνει ο ΕΣ αποτελείται από 40 οχήματα, με προοπτική ο αριθμός τους να ανέλθει σε τουλάχιστον 100. Από το τελικό σύνολο θα εξαρτηθεί και το αν θα είναι εν τέλει συμφέρον να εξετασθεί το ενδεχόμενο αναβάθμισής τους. Σε κάθε περίπτωση πάντως, μπορούν να γίνουν από Εργοστάσια Βάσης του ΕΣ (κυρίως το 308 ΠΕΒ), περιορισμένης έκτασης επεμβάσεις, οι οποίες, αναλόγως της έκτασής τους, ενέχουν από μηδενικό έως σχετικά χαμηλό κόστος, θα βελτιώσουν όμως τη λειτουργικότητα των οχημάτων αυτών. Η μεταφορά του συστήματος ψύξης του κινητήρα και της εξαγωγής καυσαερίων σε θωρακισμένες εξωτερικές προεξοχές εκατέρωθεν της ράμπας επιβίβασης/αποβίβασης αποτελεί μια ακόμα δυνητική επιλογή για την αύξηση του διαθέσιμου εσωτερικού χώρου, με τίμημα όμως περαιτέρω αύξηση του βάρους του οχήματος.

Αρχικά θα μπορούσε να επιλεγεί η αναδιάταξη του εσωτερικού τους σε ορθολογικότερη διαμόρφωση με τις θέσεις των μελών της μεταφερόμενης ομάδας αντικριστά. Αν μάλιστα καταργηθούν οι θέσεις μεταφοράς των εφεδρικών βλημάτων MILAN, αν τελικά αποφασισθεί να μη φέρεται το συγκεκριμένο σύστημα, ο αριθμός των επιβατών θα μπορούσε άνετα να ανέλθει στους οκτώ, όπως και στο προαναφερθέν Μ12.

Επιπλέον, η εμπειρία του γερμανικού στρατού στο Αφγανιστάν ανέδειξε την ανάγκη ύπαρξης συστήματος κλιματισμού στο όχημα (στο τυπικό Marder 1Α3 υπάρχει μόνον καλοριφέρ με κυκλοφορία ύδατος), που τελικά υιοθετήθηκε στην έκδοση Α5Α1, τοποθετημένο εξωτερικά στην οπίσθια αριστερή γωνία του σκάφους. Βέβαια, η Ελλάδα δεν είναι Αφγανιστάν, αλλά δεν είναι και Γερμανία, και ως εκ τούτου ακόμα και ένα απλό σύστημα κλιματισμού θα ήταν παραπάνω από καλοδεχούμενο, ιδιαίτερα τους θερινούς μήνες. Το Genaircon της Intracom Defense θα μπορούσε να αποτελέσει επιλογή στα πλαίσια εκτενέστερου προγράμματος αναβάθμισης.

Αν κριθεί συμφέρον και σκόπιμο, ένα εκτενές πρόγραμμα εκσυγχρονισμού των Marder 1Α3 του ΕΣ θα πρέπει να εστιάσει στους κάτωθι τομείς:

α) Ευκινησία: Για να μπορεί να ακολουθούν άνετα τα άρματα μάχης Leopard 2 που διαθέτει ο Ελληνικός Στρατός τα Marder χρειάζονται αναβάθμιση του συγκροτήματος ισχύος. Ήδη από το Δεκέμβριο του 2019 η Rheinmetall κέρδισε σύμβαση ύψους 110 εκατομμυρίων Ευρώ για την προμήθεια 78 συνολικά ειδικών συλλογών, 71 για ήδη εν υπηρεσία Marder 1Α5Α1 και 7 εφεδρικών.  Με αυτές η ισχύς του κινητήρα αναβαθμίζεται στους 755 πλέον ίππους, τροποποιείται κατάλληλα το σύστημα μετάδοσης, ενώ το σύστημα ελέγχου του συγκροτήματος ισχύος καθίσταται πλέον ψηφιακό. Διάφορα πρόσφατα δημοσιεύματα κάνουν λόγο για επέκταση του προγράμματος αυτού σε περισσότερα ΤΟΜΑ Marder του γερμανικού στρατού. Αν ενδιαφερθεί σχετικά ο ΕΣ, δεν θα πρέπει να αποκλεισθεί το ενδεχόμενο παράλληλης συμμετοχής του στο ως άνω πρόγραμμα.

β) Ισχύς πυρός: Ανωτέρω εκτέθηκαν τα μειονεκτήματα του οπλισμού του οχήματος με την τρέχουσα διαμόρφωσή του. Ως εκ τούτου, η αντικατάστασή του θα πρέπει να αποτελέσει πρώτη προτεραιότητα τυχόν προγράμματος εκσυγχρονισμού, λαμβάνοντας φυσικά υπόψη και τα δεδομένα της διεθνούς αγοράς. Για παράδειγμα, ο πύργος Ε4 δεν προσφέρεται πλέον εμπορικά, οπότε πρέπει να αναζητηθούν άλλες υποψηφιότητες. Ο νέος πύργος θα μπορούσε να είναι επανδρωμένος ή μη, αλλά θα πρέπει οπωσδήποτε να φέρει ανεξάρτητο περισκόπιο για τον αρχηγό πληρώματος, πλέον του σκοπευτικού συστήματος για τον πυροβολητή, πυροβόλο 30-35 χιλιοστών, συζυγές πολυβόλο και, αν απαιτηθεί, και δυνατότητα χρήσης και κατευθυνόμενων αντιαρματικών βλημάτων. Η διενέργεια σχετικού διεθνούς διαγωνισμού θα μπορούσε να οδηγήσει σε συμπίεση του τελικού κόστους μέσω της επιλογής της βέλτιστης προσφοράς, αν και θα ήταν επιθυμητή η τυποποίηση με τα νέα KF41 Lynx, εφόσον τελικά πραγματοποιηθεί η προμήθειά τους.

Το αν ο νέος πύργος θα είναι επανδρωμένος ή μη θα εξαρτηθεί από τις προτιμήσεις του ΕΣ. Επιγραμματικά πάντως, οι επανδρωμένοι πύργοι προσφέρουν δυνατότητα άμεσης παρατήρησης και επιτήρησης του περιβάλλοντος χώρου και μπορούν να λειτουργήσουν χειροκίνητα σε περίπτωση αστοχίας της παροχής ισχύος, έστω και με υποβαθμισμένες επιδόσεις. Στον αντίποδα, οι μη επανδρωμένοι πύργοι έχουν μικρότερο όγκο και βάρος, η πλειοψηφία τους δεν απαιτεί κάλαθο που προεξέχει εντός του διαμερίσματος μάχης, ενώ οι πλέον σύγχρονοι προσφέρουν δυνατότητα επαναγέμισης του συστήματος τροφοδοσίας πυρομαχικών από το εσωτερικό του οχήματος χωρίς έκθεση του πληρώματος.

Ενδεικτική και όχι περιοριστική απαρίθμηση διαθέσιμων επιλογών: Ι) Επανδρωμένοι: Rheinmetall Lance, John Cockerill 1030 και 3030, Leonardo Hitfist 30, Elbit MT30. II) Μη επανδρωμένοι: Kongsberg MCT-30, Rheinmetall Lance RC, John Cockerill 1030 και 3030, Leonardo Hitfist 30 OWS, Rafael Samson 2, Valhalla Turrets Mangart και Nimrod 300, Elbit UT-30 και UT30 Mk2, κ.ά.

Από τα συστήματα που μόλις απαριθμήθηκαν, μόνον αυτά της Rheinmetall και της Valhalla Turrets προσφέρουν τη δυνατότητα επιλογής συμβατικής λειτουργίας πυροβόλου (π.χ. ΜΚ 30). Όλα τα υπόλοιπα έχουν σχεδιασθεί για να δέχονται πυροβόλα όπως το Μk 44 Bushmaster (chain gun).

γ) Σύστημα αυτοπροστασίας (προαιρετικά, αλλά επιθυμητό): Στο Marder έχει δοκιμασθεί με επιτυχία το σύστημα ενεργούς προστασίας AMAP-ADS των IBD Diesenroth και Rheinmetall. Πρόκειται για ιδιαίτερα προηγμένο σύστημα ανίχνευσης και καταστροφής επερχόμενης απειλής (hard kill), με κορυφαίους χρόνους απόκρισης, από τους ταχύτερους στην κατηγορία του, της τάξεως των 560 μικροδευτερολέπτων και εξουδετερώνει απειλές σε απόσταση 10 περίπου μέτρων από το όχημα, με δυνατότητα εξουδετέρωσης πολλαπλών απειλών και με ελαχιστοποίηση των παράπλευρων ζημιών.

Συμπερασματικά

Ακόμη και ως έχουν, τα Marder 1Α3 αποτελούν ένα τεράστιο άλμα προς τα εμπρός από πλευράς δυνατοτήτων σε σχέση με τα έως τώρα χρησιμοποιούμενα ΤΟΜΠ της οικογένειας Μ113, ειδικά στον Έβρο, αρκεί η απόκτησή τους να συνοδευτεί και από την εκπαίδευση σε κατάλληλες τακτικές για τη βέλτιστη εκμετάλλευσή τους. Αναλόγως των εξελίξεων, στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον, ο Ελληνικός Στρατός θα βρεθεί στην ευχάριστη θέση να διαθέτει επαρκή αριθμό ΤΟΜΑ, Marder, Lynx ή/και Bradley, ικανών να επιχειρήσουν επιτυχώς στο σύγχρονο πεδίο μάχης. Αν μάλιστα ακολουθήσει και πρόγραμμα εκσυγχρονισμού των πρώτων, κατά τα όσα ήδη εκτέθηκαν ανωτέρω, ανοίγει παράθυρο και για την εν συνεχεία αναβάθμιση και άλλων οχημάτων, συγκεκριμένα ΤΟΜΠ Μ113Α2 και ΤΤΟΑ Μ1117 Guardian, με τη «μεταμόσχευση» των πύργων που θα αφαιρεθούν από τα προς εκσυγχρονισμό Marder. Έτσι, τα Μ113Α2 θα μετατραπούν είτε σε υποκατάστατα ελαφρά ΤΟΜΑ, αν διατηρηθεί η δυνατότητα μεταφοράς 6-8 επιβατών, είτε σε ερπυστριοφόρα τεθωρακισμένα οχήματα αναγνώρισης/υποστήριξης. Παρομοίως, τα Μ1117 δεν αναμένεται να αντιμετωπίσουν πρόβλημα από το βάρος του «νέου» πύργου, δεδομένου ότι ακόμα και τα παλαιότερα V-150 μπορούσαν να δεχθούν πύργους με πυροβόλα έως και 90 χιλιοστών. Κατά τα λοιπά οι απαιτούμενες τροποποιήσεις στα προτεινόμενα υποψήφια προς μετατροπή οχήματα δέον όπως αποτελέσουν αντικείμενο ειδικών τεχνικών μελετών.

Επιπρόσθετο σχόλιο hellenicdefence: μετά την ουσιαστική ακύρωση του προγράμματος προμήθειας ΤΟΜΑ Μ2Α2 ODS από τα αποθέματα του US Army προβάλει επιτακτική η ανάγκη για την εξέρευση εναλλακτικής πηγής προμήθειας μεταχειρισμένων ΤΟΜΑ για τις ανάγκες του Ε.Σ. Η επιλογή της προμήθειας επιπλέον Marder-1A3 είναι μονόδρομος, ειδικά αν επιχειρηθεί με την προμήθεια νέου ΤΟΜΑ και πιο συγκεκριμένα του KF41 Lynx όπως είχαμε αναφέρει εδώ:

Σε μια τέτοια περίπτωση τα KF41 Lynx δύναται να εξοπλίσουν τα Μ/Κ Τάγματα ΠΖ των Τ/Θ Ταξιαρχιών με τα Marder-1A3 να “δένουν” με τις Μ/Κ Ταξιαρχίες.