ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΑΜΥΝΤΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΤΗΣ ΣΕΡΒΙΑΣ

Προϊόντα που θα μπορούσαν να ενδιαφέρουν τις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις

Γράφει ο: Κωνσταντίνος Τσαγανάς-Τακαντζάς

Την τελευταία εικοσαετία η ανασύσταση, ή καλύτερα η αναγέννηση από τις στάχτες της, της αμυντικής βιομηχανίας της Σερβίας μετά από τις καταστροφές που υπέστη από τους πολέμους κατά τη διάλυση της πρώην Γιουγκοσλαβίας, είναι το λιγότερο εντυπωσιακή. Καίτοι δεν δύναται να έχει το σύνολο των δυνατοτήτων που είχε μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1990, δεδομένης και της επί Τίτο γενομένης διασποράς παραγωγικών εγκαταστάσεων από τη Σερβία σε άλλες, ανεξάρτητες πλέον, δημοκρατίες, εντούτοις σήμερα έχει τη δυνατότητα παραγωγής μεγάλης γκάμας προϊόντων, από τα πιο βασικά μέχρι συστήματα που ενσωματώνουν τεχνολογία αιχμής, ενώ παράλληλα προχωρά στον εκσυγχρονισμό και την περαιτέρω εξέλιξη συστημάτων τόσο επιτόπιας προέλευσης όσο και εισαχθέντων από άλλες χώρες (κυρίως την πρώην ΕΣΣΔ), που είχαν αναπτυχθεί ή/και αποκτηθεί πριν το 1991. Εδώ αξίζει να αναφερθεί ότι η Εθνική Φρουρά της Κύπρου αποτελεί εδώ και δεκαετίες πελάτη της αμυντικής βιομηχανίας της πρώην Γιουγκοσλαβίας και πλέον της Σερβίας, έχοντας κατά καιρούς προμηθευτεί από φορητό οπλισμό μέχρι συστήματα πυροβολικού και τεθωρακισμένα οχήματα.

Όσον αφορά την Ελλάδα, το πρώτο πρόγραμμα που δρομολογήθηκε σε συνεργασία με τη σερβική αμυντική βιομηχανία είναι αυτό της αναβάθμισης του αποθέματος ρουκετών Grad των 122 χιλιοστών που βάλλονται από τους ΠΕΠ RM-70 στο πρότυπο που ανέπτυξε η εταιρία EDePro, που αναμένεται να επαυξήσει δραματικά τις επιδόσεις ενός ήδη αποτελεσματικού οπλικού συστήματος.

Ωστόσο, η σερβική αμυντική βιομηχανία προσφέρει μεγάλη ποικιλία προϊόντων, πολλά από τα οποία δύνανται να ενσωματωθούν πολύ εύκολα σε υφιστάμενα στο ελληνικό οπλοστάσιο συστήματα, στα πλαίσια προγραμμάτων αναβάθμισης και εκσυγχρονισμού, και άλλα που μπορούν να αποκτηθούν με πολύ χαμηλό κόστος σε σχέση με τον ανταγωνισμό, είτε απευθείας είτε μέσω συμφωνιών συμπαραγωγής, και ταυτόχρονα να προσδώσουν νέες δυνατότητες στον Ελληνικό Στρατό από άποψη ισχύος πυρός, συμπληρώνοντας κάποια που ήδη υπάρχουν στο οπλοστάσιό του ή άλλα για την προμήθεια των οποίων έχει εκδηλωθεί ενδιαφέρον. Οι δε κύριοι τομείς που θα μπορούσε να εστιάσει ο ΕΣ, και κατά περίπτωση το ΠΝ και η ΠΑ, αλλά και η ΕΦ, είναι τα συστήματα πυροβολικού, βαρέων όπλων πεζικού, αναβαθμίσεων τεθωρακισμένων οχημάτων, μη επανδρωμένων αεροχημάτων και ελαφρών σκαφών ειδικού ρόλου.

Τι θα μπορούσε να ενδιαφέρει τις ΕΔ Ελλάδας και Κύπρου:

• Βλήμα Μ02 για οβιδοβόλα των 155 χιλιοστών. Πρόκειται για βλήμα εκτεταμένου βεληνεκούς, πλήρους διαμετρήματος, καιόμενης βάσης (Extended Range Full Bore/Base Bleed – ERFB/BB), σχεδιασμένο για χρήση από σύγχρονα ρυμουλκούμενα και αυτοκινούμενα συστήματα των 155 χιλιοστών, με μήκος κάννης 39, 45, ή 52 διαμετρημάτων. Τα υψηλής ενέργειας προωθητικά γεμίσματα επιτρέπουν την επίτευξη μεγάλου βεληνεκούς χωρίς υπερβολική φθορά της κάννης. Στην αύξηση του βεληνεκούς συμβάλλουν επίσης και η βελτιστοποίηση της αεροδυναμικής σχεδίασης του κώνου του βλήματος και η προαιρετική προσθήκη μονάδας καιόμενης βάσης (base bleed unit). Η τελευταία μπορεί να προστεθεί και σε απλά βλήματα, χωρίς να επηρεάζει αρνητικά την ακρίβεια και τα αποτελέσματα επί του στόχου. Η φονικότητα των βλημάτων μπορεί να επαυξηθεί με τη χρήση προηγμένων εκρηκτικών γεμισμάτων και πυροσωλήνων. Με κατάλληλη χημική κατεργασία σε συνδυασμό με εκσυγχρονισμό άλλων μερών του βλήματος αυξάνεται και ο χρόνος αποθήκευσης. Το Μ02 ERFB/BB δύναται με τη χρήση της υφιστάμενης μονάδας καιόμενης βάσης να επιτύχει βεληνεκές 42 χιλιομέτρων βαλλόμενο από κάννη 52 διαμετρημάτων, ενώ υπό ανάπτυξη τελεί νέα μονάδα καιόμενης βάσης που θα επιτρέψει την αύξηση του βεληνεκούς πέραν των 44 χιλιομέτρων.

• Βλήμα VLAP (Very Long range Artillery Projectile – βλήμα πυροβολικού πολύ μεγάλου βεληνεκούς) HE RA/BB των 155 χιλιοστών της EDePro. Σύμφωνα με την κατασκευάστρια εταιρία, η υβριδική λύση συνδυασμού μονάδας καιόμενης βάσης και πυραυλικής υποβοήθησης (Rocket Assist/Base Bleed), που προστίθεται σε συνήθη πυρομαχικά, αυξάνει το βεληνεκές πυροβόλων 39, 45, ή 52 διαμετρημάτων κατά τουλάχιστον 10 χιλιόμετρα, μέχρι και άνω των 20 ανάλογα με το μήκος της κάννης και του προωθητικού γεμίσματος που χρησιμοποιείται, που πρακτικά σημαίνει ότι ένα πυροβόλο 39 διαμετρημάτων με το νέο πυρομαχικό επιτυγχάνει τις ίδιες επιδόσεις με πυροβόλο 52 διαμετρημάτων που βάλλει βλήμα ERFB/BB. Συγκεκριμένα, αναφέρεται ότι με αύξηση του βεληνεκούς κατά 33% περίπου, πυροβόλο 39 διαμετρημάτων θα επιτυγχάνει πλέον βεληνεκές 40,8 χιλιομέτρων αντί 30,3 χιλιομέτρων με συνήθη πυρομαχικά ERFB/BB, ενώ πυροβόλο 52 διαμετρημάτων θα δύναται να προσβάλλει στόχους σε απόσταση περίπου 56 χιλιομέτρων.

Από την ιστοσελίδα της EDePro. Η αντίστοιχη της Yugoimport SDPR αναφέρει ελαφρώς διαφορετικές τιμές σε δυο περιπτώσεις, που όμως μπορεί να αποδοθεί σε τυπογραφικό λάθος.

• Αναβάθμιση αντιαεροπορικών πυροβόλων ZU-23-2 (ΕΣ) και Μ55Α3Β1 (ΕΦ). Στο παρελθόν η Yugoimport είχε παρουσιάσει την πρότασή της για την αναβάθμιση του ευρέως διαδεδομένου δίδυμου αντιαεροπορικού πυροβόλου ZU-23-2, το οποίο χρησιμοποιεί σε μεγάλους αριθμούς και ο Ελληνικός Στρατός. Η πρόταση αυτή περιελάμβανε την αντικατάσταση των δυο θέσεων χειριστών επί του κιλλίβαντα από μια και την προσθήκη ηλεκτρομηχανικού συστήματος ελέγχου, αντί του αρχικού χειροκίνητου, με παροχή ρεύματος από γεννήτρια εσωτερικής καύσης και νέο οπτικό σκοπευτικό, παράγωγο του Ρ-56 της ιταλικής Officine Galileo. Σημειωτέον ότι το Ρ-56 χρησιμοποιείται ήδη από τον ΕΣ και την ΠΑ επί των αντιαεροπορικών πυροβόλων Rh202 της Rheinmetall. Η Yugoimport επίσης το παρουσίασε με επιπλέον πλαίσια επί των οποίων τοποθετήθηκαν τέσσερις συνολικά εκτοξευτές αντιαεροπορικών κατευθυνόμενων βλημάτων υπέρυθρης αναζήτησης Strela-2Μ, εποχούμενο επί φορτηγού οχήματος ΤΑΜ-110. Αν και δεν προσφέρει τις επιδόσεις άλλων αναβαθμίσεων που ενσωματώνουν πλήρες σύστημα ελέγχου πυρός με κάμερα θερμικής απεικόνισης και τηλέμετρο λέιζερ (π.χ. ZU-23M1, ZUR-23, κλπ), εντούτοις αποτελεί μια αρκετά οικονομική πρόταση με αξιοπρεπείς επιδόσεις, καθιστάμενο ξανά αποτελεσματικό κατά ιπτάμενων στόχων, ιδίως δε κατά ελικοπτέρων.

Παρόμοιας φιλοσοφίας είναι και η αναβάθμιση του τρίδυμου αντιαεροπορικού πυροβόλου των 20 χιλιοστών Μ-55Α4Β1. Η Εθνική Φρουρά της Κύπρου και σε μικρή κλίμακα η ΕΛΔΥΚ αξιοποιούν το ελαφρώς προγενέστερο Μ-55Α3Β1. Η αναβάθμιση συνίσταται στην προσθήκη του συστήματος J171 που περιλαμβάνει οπτικό σκοπευτικό κατάλληλο για χρήση τόσο κατά ιπτάμενων στόχων όσο και κατά στόχων εδάφους, βαλλιστικό υπολογιστή στον οποίο χρειάζεται να εισαχθούν η ταχύτητα και η απόσταση του στόχου μόνον στην αρχή της εμπλοκής και τους υδραυλικούς σερβομηχανισμούς για την περιστροφή και ανύψωση των πυροβόλων. Οι τελευταίοι παίρνουν ισχύ από γεννήτρια και γενικά το σύστημα παρουσιάζει ομοιότητες με το γνωστό μας Rh202, και μάλλον όχι μόνον εμφανισιακά. Κατά τα λοιπά ισχύουν τα όσα αναφέρθηκαν παραπάνω για το ZU-23-2. Επίσης είχε παρουσιαστεί και το σύστημα Μ-55ΑΧ, που αποτελείται από τρίδυμο πυροβόλο Μ-55Α3Β1 με νέο σκοπευτικό και επιπροσθέτως δυο Α/Α Κ/Β Strela-2M (και λογικά όποια άλλα επιθυμεί ο χρήστης).

• Αναβάθμιση ρυμουλκούμενων οβιδοβόλων των 105 χιλιοστών Μ101 (ΕΣ) και Μ-56 (ΕΦ). Τα δυο αυτά οβιδοβόλα έχουν τις ρίζες τους στην περίοδο του Μεσοπολέμου και αναφέρονται εδώ μαζί καθώς το Μ-56 είναι ουσιαστικά ένα γερμανικής σχεδίασης leFH18/40 τροποποιημένο ώστε να βάλλει αμερικανικού τύπου πυρομαχικά, τα ίδια με το Μ101. Η αναβάθμιση και των δυο τύπων περιλαμβάνει την αντικατάσταση της κάννης με νέα μήκους 33 διαμετρημάτων με χαλινωτήριο στομίου, που αναπτύχθηκε από το Στρατιωτικό Τεχνικό Ινστιτούτο του Βελιγραδίου και έχει διάρκεια ζωής τουλάχιστον 18.000 βολών, ισχυρότερο συγκρότημα κλείστρου ώστε να είναι δυνατή η χρήση σύγχρονων πυρομαχικών με ισχυρότερα προωθητικά γεμίσματα, τροποποιήσεις στο σύστημα οπισθοδρόμησης και (για το Μ101) ενίσχυση μερών του κιλλίβαντα. Με τα εκτεταμένου βεληνεκούς πυρομαχικά καιόμενης βάσης HE-ER/BB της EDePro επιτυγχάνονται ταχύτητες εξόδου του βλήματος της τάξης των 670 m/s και βεληνεκές τουλάχιστον 18,4 χιλιομέτρων – για σύγκριση, το απλό Μ101 επιτυγχάνει μέγιστο βεληνεκές 11.270 μέτρων. Η αποτελεσματικότητα και η επιβιωσιμότητα των όπλων αυτών μπορεί να αυξηθεί περαιτέρω αν ενσωματωθούν σε αυτοκινούμενο σύστημα (βλ. σχετικό άρθρο περί πυροβολικού ταχείας αντίδρασης στην ΚΑΤΑΔΡΟΜΗ & ΑΣΦΑΛΕΙΑ Νο.57).

• Αυτοκινούμενος πολλαπλός εκτοξευτής πυραύλων Shumadia (Šumadija στα σερβικά). Πρόκειται περί σπονδυλωτής σχεδίασης συστήματος, φερόμενου – στην βασική του έκδοση – επί ελαφρά θωρακισμένου φορτηγού οχήματος 8×8 με υψηλή στρατηγική ευκινησία, που αναπτύχθηκε με βάση την εμπειρία που αποκτήθηκε από παλαιότερα συστήματα όπως το Μ-87 Orkan και το KOL 15 – VERA. Δύναται να φέρει έως 4 ρουκέτες Yerina 1 των 400 χιλιοστών, βεληνεκούς έως 285 χιλιομέτρων με πιθανότητα κυκλικού σφάλματος (CEP) περίπου 150 μέτρων με χρήση μόνον αδρανειακού συστήματος πλοήγησης (INS) και μικρότερου των 50 μέτρων αν το INS συνδυάζεται με δορυφορικό σύστημα πλοήγησης (GPS). Εναλλακτικά φέρονται έως 12 ρουκέτες Yerina 2 των 262 χιλιοστών, βεληνεκούς έως 70 χιλιομέτρων.

Οι στερεού προωθητικού Yerina 1 (Jerina στα σερβικά), έκαστη των οποίων ζυγίζει περίπου 1.550 κιλά, φέρονται συσκευασμένες σε κλειστούς σωλήνες αποθήκευσης, μεταφοράς και εκτόξευσης κατασκευασμένους από συνθετικά υλικά με χαλύβδινα εξαρτήματα και καλύμματα για προστασία από τα στοιχεία της φύσης. Δυο σωλήνες τοποθετούνται σε μια παλέτα από χάλυβα συνολικού βάρους 4.200 κιλών και επί του εκτοξευτή φέρονται έως δυο τέτοιες παλέτες. Προορίζονται για την καταστροφή σταθερών στόχων περιοχής και σημείου, όπως στρατιωτικές εγκαταστάσεις, αεροπορικές βάσεις, λιμένες και λιμενικές εγκαταστάσεις, συγκοινωνιακούς κόμβους, εργοστάσια, κλπ.

Οι στερεού προωθητικού Yerina 2, διαμετρήματος 262 χιλιοστών, αποτελούν απευθείας εξέλιξη των παλαιότερων Orkan και είναι συμβατές με εκτοξευτές Orkan ή Orkan-Luna (262 χιλιοστών), Tamnava (122/262 χιλιοστών) και Shumadia (262/400 χιλιοστών). Φέρεται σε παλέτες αποθήκευσης, μεταφοράς και εκτόξευσης των 6 σωλήνων έως δυο εκ των οποίων δύνανται να τοποθετηθούν επί του εκτοξευτή. Το CEP είναι έως 400 μέτρα στο μέγιστο βεληνεκές. Η κεφαλή είναι τύπου HE-FRAG με επιπλέον χαλύβδινα σφαιρίδια για αυξημένη αποτελεσματικότητα επί ποικιλίας στόχων και πυροσωλήνα επαφής/προσέγγισης. Υπάρχει επίσης διαθέσιμη θερμοβαρική κεφαλή, η οποία έχει και καλή θραυσματοποίηση, ενώ αναφέρεται ότι δύναται να τοποθετηθεί και κεφαλή περιλήπτη υποπυρομαχικών με έως 288 βομβίδια κοίλης γόμωσης ΚΒ-2. Προορίζονται για την καταστροφή στόχων όπως συγκεντρώσεις προσωπικού, ελαφρά θωρακισμένα οχήματα, συστήματα αεράμυνας και πυροβολικού, οχυρώσεις, κλπ. Διατίθεται και σε ελαφρύτερη έκδοση, με μικρότερου μήκους πυραυλοκινητήρα βεληνεκούς 50 χιλιομέτρων περίπου.

Η ανύψωση και περιστροφή του επί του οχήματος συστήματος εκτοξευτή γίνεται με ψηφιακά ελεγχόμενο ηλεκτρικό σύστημα, το οποίο, σε συνδυασμό με υδραυλικά ή ηλεκτρικά εκτεινόμενα σκέλη σταθεροποίησης, επιτρέπει γωνίες βολής κατ’ αζιμούθιο +-30^ο από τον διαμήκη άξονα του οχήματος, η δε μέγιστη ανύψωση του εκτοξευτή είναι 48^ο. Το INS είναι ενσωματωμένο στο συγκρότημα ανύψωσης του εκτοξευτή, ενώ το διαμέρισμα του τετραμελούς πληρώματος διαθέτει δυο δέκτες GPS. Το όχημα μάχης διαθέτει πλήρως αυτόνομα συστήματα διοίκησης, πληροφοριών, επικοινωνιών και ελέγχου πυρός ώστε να να ενσωματωθεί στο σύγχρονο δικτυοκεντρικό πεδίο μάχης, αλλά και να λειτουργεί και αυτόνομα αν απαιτηθεί. Δεδομένα στόχευσης μπορούν να ληφθούν από ΜΕΑ, αναγνωριστικά αεροσκάφη/ελικόπτερα, προωθημένους παρατηρητές, ομάδες αναγνώρισης ειδικών δυνάμεων, κ.ο.κ.

Συνήθως το Shumadia αναπτύσσεται σε ανεξάρτητες πυροβολαρχίες των 3-6 εκτοξευτών ή σε μοίρες των 9-18 εκτοξευτών, μαζί με οχήματα διοίκησης, επικοινωνιών και βοηθητικά. Η επαναγέμιση του εκτοξευτή γίνεται από βοηθητικό όχημα εξοπλισμένο με ανυψωτικό μηχάνημα, το οποίο δύναται να μεταφέρει έως τέσσερα συγκροτήματα σωλήνων (με συνολικά 8 ρουκέτες Yerina 1), οπότε λογικά θα δύναται να μεταφέρει και έως 24 συσκευασμένες έτοιμες προς χρήση Yerina 2.

Από τα παραπάνω συνάγεται ότι το Shumadia θα μπορούσε να συμπληρώσει τα ήδη υφιστάμενα συστήματα Μ270 MLRS, καθώς και αυτό διαθέτει ικανότητα προσβολής στόχων σε μεγάλο βάθος όπισθεν της γραμμής του μετώπου και εντός της εχθρικής ενδοχώρας, τόσο στον Έβρο όσο και στα νησιά του Αιγαίου.

• Αυτοκινούμενο πυροβόλο 155/52 MGS-25 Aleksandar. Πρόκειται για πλήρως αυτοματοποιημένο σύστημα πυροβολικού, δυνάμενου να επιχειρεί με υψηλό βαθμό αυτονομίας. Το βασικό όχημα είναι φορτηγό παντοδαπού εδάφους 8×8 (έχει επιδειχθεί επί οχημάτων KAMAZ και ΜΑΝ) με ελαφρά θωράκιση, το δε οπλικό σύστημα αποτελεί ουσιαστικά ένα μη επανδρωμένο σταθμό οπλισμού, καθώς, σε αντίθεση με το προγενέστερο Nora-B52, όλες οι θέσεις του τριμελούς πληρώματος είναι στην καμπίνα, στην οροφή της οποίας υπάρχει θυρίδα με έστορα πολυβόλου εγγύς άμυνας. Το πυροβόλο είναι διαθέσιμο σε δυο εκδόσεις: μια κατασκευασμένη σύμφωνα με νατοϊκές προδιαγραφές JBMoU (Joint Ballistic Memorandum of Understanding) που διαθέτει θαλάμη 23 λίτρων και μια με θαλάμη 25 λίτρων που συμβάλλει στο να επιτυγχάνεται ακόμα μεγαλύτερο βεληνεκές. Το σύστημα πλοήγησης και ελέγχου πυρός είναι πλήρως αυτόματο, επιτρέποντας ταχεία μετάβαση από τάξη πορείας σε θέση βολής και το αντίστροφο, καθιστώντας δυνατή τη χρήση τακτικών shoot and scoot. Τα τέσσερα σκέλη σταθεροποίησης που αναπτύσσονται όταν το σύστημα λαμβάνει θέση μάχης επιτρέπουν εκτέλεση βολής σε τόξο 360 μοιρών. Ο σταθμός οπλισμού διαθέτει συγκρότημα αισθητήρων που περιλαμβάνει κάμερα ημέρας, θερμική κάμερα και τηλέμετρο λέιζερ για άμεση βολή, ενώ υπάρχει και ραντάρ μέτρησης της ταχύτητας εξόδου του βλήματος ενσωματωμένο στο ΣΕΠ. Το σύστημα μπορεί να εκτελέσει βολή MRSI (πολλαπλά βλήματα με ταυτόχρονη άφιξη επί του στόχου) σε αποστάσεις έως 25 χιλιομέτρων. Φέρονται 12 βλήματα με τα αντίστοιχα προωθητικά γεμίσματα έτοιμα προς χρήση, ενώ άλλα 12 φέρονται σε σύστημα αυτόματης επαναγέμισης επί του οχήματος. Τουτέστιν, το MGS-25 μπορεί να βάλλει συνολικά 24 βλήματα χωρίς να χρειασθεί να εκτεθεί το πλήρωμα εκτός του οχήματος.

• Αυτοκινούμενο πυροβόλο 155/52 Nora-B52. Το συγκεκριμένο σύστημα, που είχε ήδη γνωρίσει εμπορική επιτυχία, απέκτησε πρόσφατα και η Εθνική Φρουρά της Κύπρου. Φέρει πυροβόλο 155/52 σε επανδρωμένο πύργο επί οχήματος 8×8 (τροποποιημένο φορτηγό FAP ή ΚΑΜΑΖ, χωρίς να αποκλείεται η δυνατότητα να χρησιμοποιηθεί άλλος τύπος) με ικανοποιητική ευκινησία, το οποίο φέρει θωράκιση για προστασία από πυρά ελαφρών όπλων και θραύσματα βλημάτων πυροβολικού, σύστημα ΡΒΧΠ προστασίας και σύστημα ανίχνευσης και καταστολής πυρκαγιάς. Ο αρχηγός στοιχείου και ο πυροβολητής καταλαμβάνουν θέσεις εντός του πύργου, με τον οδηγό και έως δυο ακόμα άτομα στην κύρια και βοηθητική καμπίνα του οχήματος. Το σύστημα περιλαμβάνει το όχημα-φορέα, υποσυστήματα οπλισμού, υποσύστημα πεπιεσμένου αέρα στο συγκρότημα του κλείστρου, υδραυλικό υποσύστημα και το εφεδρικό του, υποσύστημα ηλεκτρικής ισχύος, ΣΕΠ με ραντάρ μέτρησης της ταχύτητας εξόδου του βλήματος, υποσύστημα πυρανίχνευσης και πυρόσβεσης, υποσύστημα εξαερισμού, κλιματισμού και θέρμανσης, υποσύστημα ενδοεπικοινωνίας και βοηθητική μονάδα ισχύος αποτελούμενη από κινητήρα και αντλία για τα υδραυλικά υποσυστήματα. Σε περίπτωση βλάβης σε κάποιο κύριο σύστημα, τα εφεδρικά υποσυστήματα επιτρέπουν τη μετάπτωση σε τάξη πορείας και τη με ασφάλεια απομάκρυνση από το πεδίο της μάχης. Το σύστημα μπορεί να επιχειρήσει σε πλήρως αυτόματη, ημιαυτόματη ή χειροκίνητη διαμόρφωση για εκτέλεση έμμεσης ή άμεσης βολής, διαθέτει δε τέσσερα αναδιπλούμενα σκέλη σταθεροποίησης που επιτρέπουν εκτέλεση βολής σε τόξο 360 μοιρών.

Φέρει συνολικά 36 βλήματα των 155 χιλιοστών με τα αντίστοιχα προωθητικά γεμίσματα, εκ των οποίων τα 12 βρίσκονται στον πύργο εντός του συστήματος αυτόματης γέμισης και τα υπόλοιπα 24 σε αποθήκευση εντός κυτίων επί του οχήματος. Άλλα 12 (για κάθε όχημα μάχης) μεταφέρονται από όχημα αναχορηγίας πυρομαχικών σε επίπεδο πυροβολαρχίας, ήτοι 72 πλήρη πυρομαχικά ανά όχημα, με τρία οχήματα αναχορηγίας να διατίθενται ανά πυροβολαρχία 6 σωλήνων, όπως προτείνει ο κατασκευαστής. Ο δευτερεύων οπλισμός αποτελείται από πολυβόλο εγγύς άμυνας και  -προαιρετικά ως συσκευή υποδιαμετρήματος για εκπαίδευση – συζυγές με τον κύριο οπλισμό πυροβόλο Μ55 (20x110mm). Δύναται να φέρει τέσσερις (2×2) εκτοξευτές καπνογόνων βομβίδων των 82 χιλιοστών. Το ΣΕΠ του οχήματος διαθέτει μονάδα ΙNS, προσανατολισμού, σύστημα προσδιορισμού θέσης, σκοπευτικά για άμεση και έμμεση βολή, υπολογιστές για τον αρχηγό στοιχείου και τον πυροβολητή και έχει δυνατότητα διασύνδεσης με ΣΤΤΕΠ σε επίπεδο πυροβολαρχίας και μοίρας για μεγαλύτερη επιχειρησιακή αποτελεσματικότητα.

Το σύστημα μπορεί να επιχειρεί ημέρα και νύκτα σε κάθε είδος εδάφους, ανεξάρτητα από τις συνθήκες ορατότητας και τις κλιματολογικές συνθήκες και σε θερμοκρασίες περιβάλλοντος από -25 έως +55^ο C.

Τα ανωτέρω δυο συστήματα αποτελούν μια σχετικά οικονομική επιλογή για την απόκτηση επιπλέον σύγχρονων αυτοκινούμενων πυροβόλων 155/52, καθώς τα μόνα που διαθέτει ο ΕΣ είναι τα λιγοστά PzH 2000. Τυχόν προμήθεια ενός εξ αυτών θα επέτρεπε την απόσυρση παλαιότερων εκδόσεων του Μ109 και μετάπτωσή τους σε καθεστώς εφεδρείας, ή ανακατανομή τους σε σχηματισμούς που επί του παρόντος δεν διαθέτουν οργανικές μονάδες αυτοκινούμενου πυροβολικού.

• Αυτοκινούμενος πολλαπλός εκτοξευτής πυραύλων Kosava (Ανεμοστρόβιλος). Πρόκειται για ένα απλό και αξιόπιστο σύστημα με μεγάλη ισχύ πυρός, που έχει τις ρίζες του σε αυτοσχέδιους ΠΕΠ που κατασκευάστηκαν κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων που ακολούθησαν τη διάλυση της πρώην Γιουγκοσλαβίας. Στην αρχική, απλούστερη, μορφή του χρησιμοποιούσε κοινές βόμβες ελεύθερης πτώσης (αεροπορικού τύπου) με προσαρμοσμένους πυραυλοκινητήρες από μη κατευθυνόμενες ρουκέτες πυροβολικού ή από πυραύλους αέρος-αέρος.

Αποτελείται από ένα κοινό φορτηγό όχημα παντοδαπού εδάφους διαμόρφωσης 6×6, επί του οποίου προσαρμόζεται συγκρότημα εκτοξευτή ελεγχόμενου καθ’ ύψος και κατ’ αζιμούθιο, με τρεις ράγες για ισάριθμα βλήματα. Δύναται να βάλλει κατά ποικιλίας στόχων βόμβες βάρους 100, 250 ή 500 κιλών διαφόρων τύπων, κατευθυνόμενων ή μη, επί των οποίων τοποθετείται πυραυλοκινητήρας στερεών καυσίμων. Το βεληνεκές ποικίλει μεταξύ 12 και 50 χιλιομέτρων, ανάλογα με τον τύπο και το βάρος των χρησιμοποιούμενων πυρομαχικών. Μπορεί να επιτύχει υψηλή ακρίβεια, ιδιαίτερα αν χρησιμοποιηθούν κατευθυνόμενες με λέιζερ, όπως η LVB-250F που επίσης προσφέρει η Yugoimport (η συλλογή καθοδήγησης μπορεί να τοποθετηθεί και σε βόμβες 100 κιλών), ή βόμβες με καθοδήγηση INS/GPS, με ή χωρίς συλλογή ανεμοπορίας (η τελευταία για μεγαλύτερο βεληνεκές). Με την εξάντληση του καυσίμου του, ο πυραυλοκινητήρας απορρίπτεται με ενεργοποίηση μηχανικού ή πυροτεχνικού συστήματος και η βόμβα ακολουθεί πλέον βαλλιστική τροχιά προς τον στόχο. Θα μπορούσε να το περιγράψει κάποιος ως σύστημα οιονεί αεροπορικής υποστήριξης, χωρίς τη χρήση αεροπορικών μέσων. Σε ελληνική υπηρεσία θα μπορούσε να αξιοποιήσει το απόθεμα βομβών σειράς Mk 80 (Mk 81 έως και Mk 83, με ή χωρίς συλλογές κατεύθυνσης ή/και ανεμοπορίας) και Μ117 της ΠΑ, με ιδιαίτερα καταστροφικά αποτελέσματα επί του στόχου.

• Οικογένεια Κ/Β ALAS (Advanced Light Attack System). Μια εκ των εκδόσεών του αναπτύχθηκε με συγχρηματοδότηση από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Όπως και τα ακυρωθέντα προγράμματα Polyphem (Γαλλία & Γερμανία, αρχικά και Ιταλία) και MGM-157 EFOGM (ΗΠΑ), το υπό ανάπτυξη FOG-MGM (Βραζιλία) και τα ήδη επιχειρησιακά HJ-10 (Κίνα) και Type 96 Multi-Purpose Missile System (Ιαπωνία), πρόκειται για κατευθυνόμενο βλήμα εδάφους-εδάφους, με καθοδήγηση μέσω οπτικής ίνας, που επιτρέπει στον χειριστή να επέμβει με διορθώσεις στην πορεία του βλήματος προς τον στόχο (τεχνική man-in-the-loop). Χρησιμοποιείται κατά ποικιλίας στόχων, συμπεριλαμβανομένων αρμάτων μάχης και άλλων τεθωρακισμένων οχημάτων, οχυρώσεων, σταθμών διοίκησης, χαμηλά ιπτάμενων ελικοπτέρων, σκαφών επιφανείας, βιομηχανικών εγκαταστάσεων και γεφυρών. Δύναται να βληθεί από οποιαδήποτε κατάλληλο φορέα, όπως οχήματα, ελικόπτερα, μικρά σκάφη, κλπ. Το σύστημα καθοδήγησης βασίζεται σε τεχνολογία τηλεοπτικού ή υπέρυθρου αισθητήρα, με το καλώδιο οπτικής ίνας να συνδέει το βλήμα με τον εκτοξευτή, μεταφέροντας εικόνα από το βλήμα στο χειριστή και δεδομένα από το σταθμό ελέγχου στο βλήμα. Η απώλεια σήματος στο μέγιστο βεληνεκές είναι μικρότερη των 15 dB. Ίπταται σε χαμηλό ύψος και παρουσιάζει ιδιαίτερα μικρό ίχνος, τόσο υπέρυθρο, χάρη στον στροβιλοκινητήρα του, όσο και στα ραντάρ.

ALAS-Α: Η βασική έκδοση. Διαθέτει δίδυμη εν σειρά κεφαλή κοίλης γόμωσης με ενισχυμένες ιδιότητες εκτόνωσης και θραυσματοποίησης και πυροσωλήνα επαφής/προσέγγισης. Εκτοξεύεται με τη βοήθεια απορριπτόμενου πυραυλοκινητήρα επιτάχυνσης, που του προσδίδει αρχική ταχύτητα ταξιδίου 120-150 m/s και εν συνεχεία αναλαμβάνει ο στροβιλοκινητήρας, χάρη στον οποίο αναπτύσσει ταχύτητες έως 180 m/s κατά την μεσοπορεία και μέγιστη ταχύτητα 640–740 km/h.  

ALAS-B: Υπό ανάπτυξη έκδοση με μέγιστο βεληνεκές 60 χιλιομέτρων.

ΑLAS-C: Αναπτύσσεται από κοινού με τα ΗΑΕ ως σύστημα επάκτιας άμυνας. Έχει βεληνεκές 25 km, υπάρχει πρόθεση για επέκτασή του στα 50 km.

RALAS (Rocketized ALAS): Γνωστό κατά την αρχική φάση της ανάπτυξής του ως LORANA (LOng RAnge Non line of sight Attack system), αντικαθιστά τον στροβιλοκινητήρα με πυραυλοκινητήρα με δυο κεκλιμένα πλευρικά ακροφύσια για την επίτευξη μεγαλύτερων ταχυτήτων πτήσης, με τίμημα τη μείωση του βεληνεκούς στα 9-10 χιλιόμετρα. Μια τυπική πυροβολαρχία RALAS αποτελείται από το ΚΔΠ επί οχήματος, τέσσερα οχήματα μάχης, έκαστο με 4-8 βλήματα έτοιμα προς χρήση και όχημα μεταφοράς πυρομαχικών/εφεδρικό όχημα ελέγχου. Ο αισθητήρας στο ρύγχος του πυραύλου επιτρέπει εντοπισμό στόχου μεγέθους άρματος μάχης στα 3 χιλιόμετρα. Το πεδίο θέας στη μονάδα απεικόνισης είναι 7×5^o. Η απώλεια σήματος είναι 0,2 dB/km. Η διάρκεια ζωής του βλήματος είναι 10 έτη χωρίς να απαιτείται συντήρηση. Η πολεμική κεφαλή είναι  δίδυμη εν σειρά κοίλης γόμωσης (διατρητική ικανότητα 1000mm ομοιογενούς ελατού χάλυβα θωρακίσεως) ή υψηλής εκρηκτικότητας θραυσματογόνος.

Σύμφωνα με πληροφορίες το ΓΕΣ έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον για το συγκεκριμένο σύστημα, το οποίο θα μπορούσε να λειτουργήσει συμπληρωματικά των Spike NLOS, για την προμήθεια των οποίων επίσης ενδιαφέρονται οι Ένοπλες Δυνάμεις.

• Πύραυλος εδάφους-εδάφους Košava 1. Σχεδιάσθηκε από το Στρατιωτικό Τεχνικό Ινστιτούτο του Βελιγραδίου (VTI) και πρωτοπαρουσιάστηκε το 2017. Ο κύριος φορέας εκτόξευσης είναι το σπονδυλωτής σχεδίασης σύστημα Oganj LRSVM M18 που βασίζεται σε όχημα 6×6 FAP 2228. Εκτοξεύεται από οκταγωνικής διατομής κιβωτοειδές κάνιστρο, με τη βοήθεια απορριπτόμενου πυραυλοκινητήρα επιτάχυνσης. Μετά την έξοδο από το κάνιστρο, αναπτύσσονται οι αναδιπλούμενες πτέρυγές του και ενεργοποιείται ο κύριος πυραυλοκινητήρας, ο οποίος λειτουργεί μέχρι ο πύραυλος να φθάσει στο ύψος πτήσης και στο ελάχιστο βεληνεκές του. Εν συνεχεία ανεμοπορεί προς τον στόχο, χρησιμοποιώντας σύστημα αδρανειακής καθοδήγησης. Κατά την τελική φάση της εμπλοκής ο χειριστής μέσω συστήματος μεταφοράς δεδομένων κατευθύνει το βλήμα προς τον στόχο τον οποίο επιλέγει και εγκλωβίζει με βάση την εικόνα που μεταδίδεται από την κεφαλή αναζήτησης (ΤV ή ΙΙR). Η μεγάλης ισχύος πολεμική κεφαλή έχει την δυνατότητα να πλήττει με καταστροφικά αποτελέσματα οχυρώσεις, άρματα μάχης, σταθμούς διοίκησης, πλοία επιφανείας, γέφυρες, κ.ο.κ. 

• Α/Τ Κ/Β Bumbar (είδος μέλισσας). Πρόκειται για ένα ελαφρύ φορητό αντιαρματικό σύστημα βραχείας εμβέλειας, με δυνατότητα να μεταφέρεται και να χρησιμοποιείται από έναν μόνον άνδρα, και μάλιστα είναι δυνατό να πραγματοποιηθεί βολή με τον εκτοξευτή στηριζόμενο στον ώμο του σκοπευτή χωρίς τη χρήση του τρίποδα, αν απαιτηθεί, χάρη στη χρήση συνθετικών υλικών και ελαφρών κραμάτων μετάλλων για την κατασκευή κυρίων μερών του. Εμφανισιακά μοιάζει με το γαλλικό ERYX. Χρησιμοποιεί ενσύρματη SACLOS καθοδήγηση και σύμφωνα με τον κατασκευαστή η χρήση αισθητήρων μήτρας CCD, υπολογιστή υψηλής ταχύτητας για την επεξεργασία της εικόνας και στιβαρού αλγορίθμου αναγνώρισης του συστήματος ιχνηλάτησης του βλήματος εξασφαλίζει αυξημένη αντοχή σε αντίμετρα και πιθανότητα πλήγματος κατά κινούμενου στόχου 90% ανεξάρτητα από τις καιρικές και κλιματολογικές συνθήκες. Η μέθοδος εκτόξευσης με την πλήρη εκτόνωση του κινητήρα αρχικής ώσης εντός του σωλήνα μεταφοράς/εκτόξευσης (soft launch) καθιστά το σύστημα ικανό να χρησιμοποιηθεί από περιορισμένους χώρους, όπως δωμάτια κτιρίων, χωρίς κίνδυνο για το προσωπικό. Η λειτουργία του κύριου κινητήρα ξεκινά αφού ο πύραυλος διανύσει μικρή απόσταση από τον εκτοξευτή. Εν πτήσει χρησιμοποιεί ένα ιδιαίτερο σύστημα κατευθυνόμενης ώσης με δυο ακροφύσια στο μέσο του κορμού του πυραύλου, κοντά στο κέντρο βάρους του. Μπορεί να ετοιμαστεί για βολή σε λιγότερο από έξι δευτερόλεπτα.  

Ουσιαστικά αποτελεί την προτελευταία γραμμή άμυνας του πεζικού κατά τεθωρακισμένων, ενώ δύναται να χρησιμοποιηθεί και κατά άλλων στόχων. Το μικρό μέγεθος και βάρος του επιτρέπει τη χρήση του και από μονάδες Ειδικών Δυνάμεων.

• BTR-SR-8808 Lazar 1 MRAP. Πρόκειται για μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα σχεδίαση τεθωρακισμένου οχήματος που εμπίπτει στην κατηγορία των MRAP (ανθεκτικό σε νάρκες, προστατευμένο από ενέδρες). Είναι από τα ελάχιστα οχήματα της κατηγορίας του που έχει την καμπίνα πάνω από τον κινητήρα, ενδεικτικό της σχεδιαστικής του προέλευσης από φορτηγό της σειράς ΤΑΜ-150. Τα παραπάνω σημαίνουν ότι έχει σχετικά ψηλό κέντρο βάρους, ωστόσο έχει ληφθεί σχεδιαστική μέριμνα ώστε να διαθέτει επαρκή ευστάθεια, χωρίς θυσία της στιβαρότητας και της αξιοπιστίας της κατασκευής. Ο ισχυρός του κινητήρας και το κεντρικό σύστημα ελέγχου πίεσης των ελαστικών εξασφαλίζουν υψηλή επιτάχυνση και αξιοπρεπείς επιδόσεις σε κάθε είδος εδάφους. Κατά τις δοκιμές επέδειξε επιδόσεις και χαρακτηριστικά ανώτερα των προδιαγραφών, με εξαίρεση το βάρος όταν έφερε πρόσθετη θωράκιση και τον βαρύτερο δυνατό οπλισμό, πάντως χωρίς υποβάθμιση της επιχειρησιακής λειτουργικότητάς του.

Η βασική κατασκευή του σκάφους του οχήματος είναι από χάλυβα υψηλής αντοχής, σχήματος V, που εξασφαλίζει προστασία κατά NATO STANAG 4569 Level III+ στη βασική διαμόρφωση και Level V+ με πρόσθετη θωράκιση, ενώ μπορεί να δεχθεί ERA ή κλωβούς για προστασία από πυρομαχικά κοίλης γόμωσης. Τα θωρακισμένα τζάμια παρέχουν επίσης ικανοποιητική προστασία (Level III τα πρόσθια και Level IΙ+ τα πλευρικά), αλλά και εξαιρετική ορατότητα για το τριμελές πλήρωμα και τους έως δέκα επιβάτες. Οι τελευταίοι διαθέτουν και θυρίδες βολής για τον ατομικό τους οπλισμό. Ο συνδυασμός του σχήματος του σκάφους και των ειδικά σχεδιασμένων καθισμάτων παρέχει τη μέγιστη δυνατή προστασία από εκρήξεις ναρκών ή αυτοσχέδιων εκρηκτικών μηχανισμών.

Τα ελαστικά διαθέτουν ένθετα κύλισης έκτακτης ανάγκης σε περίπτωση διάτρησης και απώλειας αέρα (run-flat) και μπορούν να αλλαχθούν με ευκολία χάρη στους ειδικούς συνδέσμους που χρησιμοποιούνται. Το κιβώτιο ταχυτήτων είναι μηχανικό. Τα συστήματα διεύθυνσης και ανάρτησης είναι υδραυλικά με μηχανικά εφεδρικά. Το σύστημα πέδησης διαθέτει διπλά κυκλώματα πεπιεσμένου αέρα και δυνατότητα επιλεκτικής ενεργοποίησης του συστήματος ABS.

Δύναται να δεχθεί μεγάλη ποικιλία οπλισμού, τοποθετημένου σε πυργίσκους, περίκλειστους πύργους ή τηλεχειριζόμενους σταθμούς.

Τα χαρακτηριστικά και οι επιδόσεις του Lazar 1 το καθιστούν ένα ιδιαίτερα χρηστικό όχημα, σχετικά χαμηλού κόστους, ιδανικό για μηχανοποιημένους σχηματισμούς (Μ/Π ΤΑΞ ΠΖ) ή και μονάδες Εθνοφυλακής ως (κάτι παραπάνω από υποκατάστατο) ΤΟΜΠ, ενώ για περαιτέρω συμπίεση του κόστους ο οπλισμός (Μ2ΗΒ/QCB, ή MG3, ή GMG) δύναται να τοποθετηθεί σε απλή περιστρεφόμενη θυρίδα οροφής με περιμετρικά προστατευτικά ασπίδια, όπως η Μ06 της Yugoimport, ή αυτή του Μ113 ή ακόμα και η “Chrysler Mount” ή η Urdan των Μ48Α5. Επιπλέον, η διαμόρφωσή του θεωρητικά θα μπορούσε να επιτρέψει τη χρησιμοποίηση απαρτίων (κινητήρας, άξονες, σύστημα μετάδοσης, διεύθυνσης, πέδησης και ανάρτηση, πλην του κεντρικού συστήματος ελέγχου πίεσης των ελαστικών και τα ίδια τα ελαστικά) από αυτά που ήδη υπάρχουν στην εφοδιαστική αλυσίδα του ΕΣ ή και από το ελεύθερο εμπόριο.

Επί του παρόντος δεν θα γίνει αναφορά στα ανήκοντα στην κατηγορία των πολύ ικανότερων τροχοφόρων τεθωρακισμένων οχημάτων πολλαπλών ρόλων (Multi-Role Armored Vehicles/MRAV) Lazar 2 και 3, τα οποία διατίθενται μεταξύ άλλων και σε εκδόσεις ΤΟΜΠ ή ΤΟΜΑ, δεδομένου ότι ο ΕΣ έχει σαφή προτίμηση προς τα ερπυστριοφόρα οχήματα για το Μηχανοκίνητο Πεζικό. Το Lazar 1 αναφέρεται ως μια οικονομική επιλογή για την επαύξηση της ευκινησίας, προστασίας και αποτελεσματικότητας των Μ/Π σχηματισμών.

• Φορητά αντιαρματικά συστήματα μιας χρήσης. Είναι γνωστό ότι το απόθεμα του ΕΣ από οπλισμό αυτού του είδους χρήζει οπωσδήποτε ανανέωσης. Η σερβική αμυντική βιομηχανία προσφέρει δυο πολύ ενδιαφέροντα συστήματα.

Το πρώτο είναι το RBR M80 Zolja των 64 χιλιοστών. Είναι της αυτής φιλοσοφίας, και ως εκ τούτου λειτουργικά πανομοιότυπο και εμφανισιακά παρόμοιο με τα ήδη υφιστάμενα Μ72 LAW και RPG-18.

Το δεύτερο είναι το Μ91 των 120 χιλιοστών. Για σύστημα μιας χρήσης είναι εντυπωσιακά ευμέγεθες, ξεπερνώντας σε μήκος, για παράδειγμα, το επιτυχημένο σουηδικής προέλευσης ΑΤ-4 (84 mm). Μόνον ο κατασκευασμένος από συνθετικά υλικά σωλήνας του ζυγίζει 5,7 κιλά. Οι επιδόσεις του, ωστόσο, είναι εντυπωσιακές. Δύναται να εμπλέξει κινούμενους στόχους, όπως άρματα μάχης, σε αποστάσεις έως 250 μέτρων και σταθερούς στόχους σε αποστάσεις έως 400 μέτρων και μπορεί να δεχθεί προσθαφαιρούμενο νυκτερινό σκοπευτικό. Η διατρητική ικανότητα της ρουκέτας κοίλης γόμωσης που εκτοξεύει είναι 800 mm RHA. Ο ακαριαίος πιεζοηλεκτρικός κρουστικός πυροσωλήνας απασφαλίζει σε απόσταση 8 μέτρων από τον εκτοξευτή, ενώ διαθέτει και λειτουργία αυτοκαταστροφής που ενεργοποιείται 4-6 δευτερόλεπτα από την έξοδο του βλήματος από τον σωλήνα. Μπορεί δε να αποτελέσει μέρος του στατικού, τηλεχειριζόμενου αντιαρματικού συστήματος μικρού βεληνεκούς APOS, το οποίο αποτελείται από τρίποδα, μονάδα τηλεχειρισμού, κάμερα ημέρας/νύκτας και φυσικά το Μ91.

• Εκσυγχρονισμός αρμάτων μάχης. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα συστήματα αυτοπροστασίας (Active Protection System/APS), πρόσθετης ενεργητικής θωράκισης (Explosive Reactive Armor/ERA) και ηλεκτροοπτικά παρατήρησης και σκόπευσης.

Το πρώτο ανήκει στην κατηγορία των λεγόμενων “soft-kill” συστημάτων, δεν χρησιμοποιεί δηλαδή πυρομαχικά για την καταστροφή επερχόμενων βλημάτων. Είναι όμως ένα ολοκληρωμένο σύστημα που αποτελείται από δέκτες ανίχνευσης και ταυτοποίησης ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας UORZ (με μια δίδυμη κεραία ανά τεταρτημόριο, ενώ διατίθεται και ως στατικό σύστημα με τέσσερις δίδυμες κεραίες επί τρίποδα) και αισθητήρες ανίχνευσης ακτινοβολίας λέιζερ, τα δεδομένα από τα οποία οδηγούν, κατόπιν επεξεργασίας από τον υπολογιστή του συστήματος και ταυτοποίησης με την ενημερωμένη από το χρήστη βιβλιοθήκη δεδομένων, στην ενεργοποίηση των εκτοξευτών καπνογόνων βομβίδων για δημιουργία προπετάσματος καπνού που παρέχει απόκρυψη στο ορατό, υπέρυθρο και χιλιοστομετρικό ηλεκτρομαγνητικό φάσμα. Η λειτουργία των αισθητήρων είναι παθητική, χωρίς εκπομπές που θα μπορούσαν να προδώσουν τη θέση του άρματος στα συστήματα ESM του εχθρού. Σε σύγκριση με άλλα παρόμοια συστήματα, δε διαθέτει συγκρότημα ηλεκτροοπτικών αισθητήρων που λειτουργούν στο υπέρυθρο ή στο υπεριώδες φάσμα για ανίχνευση επερχόμενων βλημάτων – προφανώς οι σχεδιαστές θεωρούν ότι η υφιστάμενη διαμόρφωση αρκεί, καθώς η συντριπτική πλειοψηφία των Α/Τ Κ/Β, ανεξαρτήτως μεθόδου καθοδήγησης, χρησιμοποιεί τηλέμετρα λέιζερ πριν τη βολή.

Το δεύτερο είναι δεύτερης γενιάς, βαρέως τύπου, για αυξημένη προστασία κατά πυρομαχικών κοίλης γόμωσης, ακόμα και με δίδυμη εν σειρά κεφαλή, αλλά και κινητικής ενέργειας. Κρίνοντας μάλιστα από τις πλέον πρόσφατες εκδόσεις του αναβαθμισμένου άρματος μάχης Μ-84AS1, η διάταξη των στοιχείων της ERA παρέχει τη μέγιστη δυνατή κάλυψη ακόμα και στην οροφή του πύργου του άρματος.

Το τρίτο, τέλος, είναι ο πανοραμικός σταθμός παρατήρησης και επιτήρησης αρχηγού πληρώματος άρματος TOMS. Πρόκειται περί πλατφόρμας ηλεκτροοπτικών συστημάτων, με σύστημα σταθεροποίησης δυο αξόνων και δυνατότητα ανύψωσης ώστε το άρμα να παραμένει υπό τη μέγιστη δυνατή κάλυψη χωρίς να στερείται τη δυνατότητα επιτήρησης του περιβάλλοντος χώρου. Διαθέτει λειτουργίες εντοπισμού και εμπλοκής στόχων (δυνατότητα hunter-killer), αυτόματης παρακολούθησης στόχου και προσδιορισμού συντεταγμένων στόχου, συμπεριλαμβανομένης αποστασιομέτρησης και μετάδοσης δεδομένων σε ΣΔΜ (σύστημα διαχείρισης μάχης).

Περιλαμβάνει: Τηλέμετρο λέιζερ (προαιρετικά ασφαλές για τα ανθρώπινα μάτια) NdYAG 1,064 μm με ακρίβεια ± 5 m στην μέγιστη εμβέλεια των 10.000 μέτρων, έγχρωμη τηλεοπτική κάμερα CCD ευρέος οπτικού πεδίου (>20×15°), ασπρόμαυρη τηλεοπτική κάμερα CCD στενού οπτικού πεδίου (<3×2,25°), κάμερα θερμικής απεικόνισης (9×6,7^ο ευρύ οπτικό πεδίο, 3×2,2^ο στενό και με ψηφιακό ζουμ x2 1,5×1,1^ο)  και μηχανισμό ανύψωσης και καταβίβασης της πλατφόρμας αισθητήρων με τέσσερα τηλεσκοπικά σκέλη. Χάρη στα γυροσκόπια οπτικών ινών που διαθέτει το υποσύστημα σταθεροποίησής του, επιτυγχάνει υψηλές επιδόσεις ακρίβειας. Δύναται να περιστραφεί 360° και οι γωνίες ανύψωσης είναι από -10 έως 70^ο με μέγιστη ταχύτητα και στους δυο άξονες μεγαλύτερη των 100 μοιρών ανά δευτερόλεπτο. 

Δύναται να τοποθετηθεί σε διάφορους τύπους οχημάτων χωρίς να απαιτούνται ιδιαίτερες παρεμβάσεις επ’ αυτών. Ειδικά για άρματα μάχης, η διαμόρφωσή του επιτρέπει να τοποθετηθεί σε όποιο σημείο του πύργου ο χρήστης θεωρεί καλύτερο.

Τα ανωτέρω συστήματα θα μπορούσαν να αξιολογηθούν στα πλαίσια προγράμματος αναβάθμισης των αρμάτων Leopard 1A5 και Leopard 2A4 του ΕΣ και για την προσθήκη συστήματος αυτοπροστασίας και στα Leopard 2HEL (και όχι μόνο). Ειδικά μάλιστα για το TOMS, η συνεργασία θα μπορούσε να επεκταθεί στην ενσωμάτωση καμερών και τηλεμέτρου προερχόμενων από την ελληνική αμυντική βιομηχανία για επαύξηση της εθνικής προστιθέμενης αξίας. Με τη σειρά της η ERA, προσαρμοσμένη στο μέγεθος και το σχήμα των αρμάτων του ΕΣ, θα μπορούσε να αξιολογηθεί είτε ως ενδιάμεση λύση για την αναβάθμιση της προστασίας τους είτε σε σύγκριση με παθητικού τύπου πρόσθετες θωρακίσεις που είναι διαθέσιμες στη διεθνή αγορά.

• Αναβάθμιση αντιαεροπορικού πυροβόλου Bofors L/70 και Α/Κ ΑΑ σύστημα PASARS-16 Terminator. Το πασίγνωστο και αειθαλές αντιαεροπορικό πυροβόλο της σουηδικής Bofors δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Η πρόταση της Yugoimport για την αναβάθμισή του στοχεύει στο να το καταστήσει ικανό να αντιμετωπίζει εναέριες απειλές στο σύγχρονο πεδίο μάχης, παραμένοντας ταυτόχρονα αποτελεσματικό κατά στόχων εδάφους και επιφανείας. Χάρη στο ηλεκτροοπτικό σύστημα σκόπευσης που διαθέτει δύναται να εμπλέκει αυτόνομα με επιτυχία στόχους που ίπτανται με ταχύτητα έως 500 m/s σε αποστάσεις έως 4500 μέτρων, με βραχύ χρόνο απόκρισης. Δυστυχώς δεν διευκρινίζεται ο τύπος του ηλεκτροοπτικού συστήματος, οπτικά πάντως παρουσιάζει ομοιότητες με αυτά που χρησιμοποιούνται για την αναβάθμιση άλλων αντιαεροπορικών πυροβόλων – βλ. σχετική αναφορά ανωτέρω. Επίσης δεν διευκρινίζεται αν διαθέτει ενσωματωμένη κάμερα θερμικής απεικόνισης, ούτε αν υπάρχει πρόβλεψη για εγκατάστασή της. Αναφέρεται πάντως ότι μπορεί να ενταχθεί σε δίκτυο αεράμυνας μέσω συστήματος διοίκησης, επικοινωνιών και πληροφοριών (C2I) για λήψη δεδομένων από ραντάρ έρευνας και ιχνηλάτηση στόχου από ραντάρ ελέγχου πυρός σε επίπεδο πυροβολαρχίας και ότι σε επίπεδο ουλαμού έως τριών όπλων είναι δυνατός ο έλεγχος από εξωτερικό (ηλεκτροοπτικό με θερμική κάμερα και τηλέμετρο λέιζερ;) αισθητήρα στόχευσης. Η ύπαρξη ηλεκτροπαραγωγού ζεύγους επί του κιλλίβαντα διευκολύνει την αυτόνομη λειτουργία του. Επίσης, όπως παρουσιάστηκε, φέρει τον ογκώδη γεμιστήρα δυο διαμερισμάτων, συνολικής χωρητικότητας 101 βλημάτων της σουηδικής Celsius.

Το PASARS-16 Terminator είναι σύστημα παρόμοιας φιλοσοφίας με το Tridon της Bofors, με την προσθήκη όμως και ΑΑ Κ/Β αναζήτησης υπέρυθρης ακτινοβολίας. Βασίζεται σε πλαίσιο φορτηγού FAP 2228 διαμόρφωσης 6×6, το οποίο φέρει και ελαφρά θωράκιση. Στο οπίσθιο τμήμα του φέρει πύργο με σύστημα πυροβόλου Bofors L/70 BOFI (Bofors Optronic FIre control system) με τηλέμετρο λέιζερ και σκοπευτικό σύστημα ημέρας/νύκτας, σύστημα τροφοδοσίας πυρομαχικών χωρητικότητας 32 βλημάτων και τα κατευθυνόμενα βλήματα. Διαθέτει τέσσερα αναδιπλούμενα τηλεσκοπικά σκέλη σταθεροποίησης και ηλεκτροπαραγωγό ζεύγος για παροχή ρεύματος χωρίς να απαιτείται να παραμένει ο κύριος κινητήρας του οχήματος σε λειτουργία. Δύναται να λαμβάνει δεδομένα από αναβαθμισμένο ραντάρ έρευνας M85 Zirafa, τη σερβική έκδοση του γνωστού μας, από το σύστημα Skyguard που αξιοποιεί επιχειρησιακά η Πολεμική Αεροπορία, SAAB Giraffe. Στα πλαίσια της εξέλιξής του έχει παρουσιαστεί με διάφορες, αλλά παρόμοιες μεταξύ τους, διαμορφώσεις του πύργου του και με Κ/Β RLN-1C ή RLN-1C/170, στα οποία θα γίνει εκτενέστερη αναφορά παρακάτω, και 9K38 Igla ενώ υφίσταται πρόθεση ολοκλήρωσης και των Mistral 3 τα οποία πρόσφατα παρήγγειλε η Σερβία. Με βάση φωτογραφίες που έχουν δημοσιευθεί, κάποια PASARS-16 ενδέχεται να φέρουν και παρεμβολέα συστημάτων τηλεχειρισμού για αντιμετώπιση μη επανδρωμένων αεροχημάτων (drones).

Βέβαια, ο Στρατός δεν διαθέτει πυροβόλα Bofors (τα παλαιότερα L/60 έχουν πλέον αποσυρθεί ενώ ουδέποτε διέθετε L/70), αλλά το Πολεμικό Ναυτικό έχει αρκετά σε αποθήκευση, μονά και δίδυμα, προερχόμενα από αποσυρθείσες μονάδες επιφανείας και παράλληλα τα ΕΑΣ έχουν δυνατότητα κατασκευής υψηλής ποιότητας πυρομαχικών. Αντί λοιπόν να παραμένουν παρατημένα σε εγκαταστάσεις του ΠΝ, θα μπορούσαν να παραχωρηθούν στον ΕΣ προς περαιτέρω αξιοποίηση. Επί οχημάτων, κατά το πρότυπο του PASARS-16, θα μπορούσαν να αποτελέσουν μέρος του εξοπλισμού των Πυροβολαρχιών και Μοιρών Εγγύς Αντιαεροπορικής Προστασίας, κατά προτίμηση με, αλλά και χωρίς Κ/Β, όπως τα FIM-92 Stinger, συμπληρώνοντας άλλα συστήματα όπως τα ASRAD-H. Η εμπειρία της ΠΑ στην χρήση των Giraffe θα μπορούσε να βοηθήσει στην περίπτωση που αποφασιζόταν η απόκτηση από τον ΕΣ και των σχετικών ραντάρ – όπως το προαναφερθέν Zirafa. Χάρη στην υψηλή του ταχυβολία (έως και 320 βαλ) και με προηγμένους πυροσωλήνες για τα πυρομαχικά των 40 χιλιοστών, όπως ο 3Ρ, όχι μόνο θα αποτελούσε θανάσιμο αντίπαλο για εχθρικά αεροσκάφη, ελικόπτερα, UAV και περιφερόμενα πυρομαχικά σε χαμηλά ύψη, συν κάποιες ικανότητες CIWS/C-RAM, αλλά και θα ήταν φονικότατο κατά προσωπικού, ελαφρά θωρακισμένων και αθωράκιστων οχημάτων, και αμφίβιων δυνάμεων. Αρκεί να αναφερθεί ότι ένα μόνον πλήγμα στο κατάλληλο σημείο αμφίβιου τεθωρακισμένου, για παράδειγμα του ZAHA της FNSS, θα ήταν αρκετό για να προκαλέσει τη βύθισή του και την εξόντωση του επιβαίνοντος προσωπικού. Με τη χρήση βλημάτων APFSDS (κινητικής ενέργειας διατρητικά σταθεροποιούμενα δια πτερυγίων, απορριπτόμενου κελύφους με διατρητική ικανότητα μεγαλύτερη των 120 χιλιοστών RHA) θα μπορούσε να αντιμετωπίσει, σε περίπτωση που απαιτηθεί, ΤΟΜΑ και – υπό προϋποθέσεις – μέχρι και άρματα μάχης.

• Α/Α Κ/Β RLN-1C και RLN-1C/170. Το σύστημα αυτό θα φέρνει στους παλαιότερους μνήμες του ARIS IV των ΕΠΤΑΕ/KUKA της δεκαετίας του ’80 που είχε σχεδιαστεί για να αξιοποιεί το απόθεμα βλημάτων ΑΙΜ-9 Sidewinder της ΠΑ, αλλά δυστυχώς προσέκρουσε στην αδιαφορία των τότε υπευθύνων.

Εδώ οι Σέρβοι έδωσαν λύση και στο μεγαλύτερο πρόβλημα των πυραύλων αέρος-αέρος όταν εκτοξεύονται από πλατφόρμα εδάφους ή επιφανείας: χωρίς την αρχική ταχύτητα του αεροσκάφους-φορέα, αναγκάζονται να καταναλώσουν περισσότερο καύσιμο για να φτάσουν στη μέγιστη ταχύτητά τους, με συνακόλουθη μείωση του βεληνεκούς. Απλούστατα τοποθέτησαν ισχυρότερο πυραυλοκινητήρα, μεγαλύτερης διαμέτρου. Κατά τα άλλα, αναφέρεται ότι στα πρωτότυπα διατηρήθηκε ο ερευνητής του Vympel R-13M (AA-2C Advanced Atoll κατά ΝΑΤΟ), ωστόσο αργότερα αντικαταστάθηκε από αναβαθμισμένο, ενώ υιοθετήθηκε ισχυρότερη πολεμική κεφαλή με σύγχρονο πυροσωλήνα προσέγγισης λέιζερ. Το RLN-1C διακρίνεται από τον μεγαλύτερης διαμέτρου πυραυλοκινητήρα του πίσω από τον ερευνητή υπερύθρων, τα ηλεκτρονικά και την πολεμική κεφαλή (η εμφάνισή του θυμίζει αρκετά τον Sidewinder HAP – High Altitude Project – της δεκαετίας του ’50), ενώ το RLN-1C/170 έχει ομοιόμορφη διάμετρο σε όλο το μήκος του και επιπλέον βελονοειδή προέκταση στο ρύγχος του (ίσως εμπνευσμένη από το μικρότερο Igla).

 Το βλήμα έχει βάρος 125 κιλών, διάμετρο 170 χιλιοστών (ενώ το R-13M μόλις 75 και 127 αντίστοιχα), πολεμική κεφαλή 11 κιλών (5,3 για το R-13M), μέγιστη ταχύτητα 800 m/s, μέγιστο βεληνεκές 12.000 μέτρων και μέγιστο υψόμετρο 8.000 μέτρων.

Με δεδομένη την ανυπαρξία SHORADS της κατηγορίας των Crotale/Crotale-NG, Tor-M1/M2, κλπ στο σερβικό οπλοστάσιο, δεν θα εξέπληττε η ανάπτυξη κάποια στιγμή στο εγγύς μέλλον Α/Α πυραυλικού συστήματος με τετραπλό τουλάχιστον εκτοξευτή RLN-1C ή RLN-1C/170 ή/και ανάπτυξη έκδοσης του βλήματος με ημιενεργό καθοδήγηση ραντάρ βασισμένο στο R-3M (AA-2D Advanced Atoll κατά ΝΑΤΟ).

Θα είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον αν γινόταν εδώ μια προσπάθεια αναγέννησης του ARIS IV με πιο σύγχρονα υποσυστήματα, ή ένα ελληνικό αντίστοιχο του «πολυεργαλείου» Chapfire (βασισμένου στο Advanced Chaparral) ή του τροποποιημένου/αναβαθμισμένου Avenger και Avenger II της Boeing, αλλά με τους σερβικούς πυραυλοκινητήρες, και επιπλέον ερευνητή, ηλεκτρονικά και πολεμική κεφαλή από ΑΙΜ-9, για αξιοποίηση του αποθέματος της ΠΑ και συμπίεση σε πρώτη φάση τουλάχιστον του κόστους. Άλλο ένα ενδεχόμενο είναι τα βλήματα της σειράς RLN-1C (ή το προπεριγραφέν υβρίδιο RLN-1C/ΑΙΜ-9) να πιστοποιηθούν για χρήση από τα OSA-AK του ΕΣ κατά τα πρότυπα αντίστοιχου πολωνικού προγράμματος συνδυασμού του OSA-AK με IRIS-T.   

• VSHORADS MTU-4M. Είναι ένα απλό, χαμηλού κόστους, αλλά ταυτόχρονα αποτελεσματικό σύστημα αεράμυνας πολύ μικρής εμβέλειας. Αποτελείται από ένα (βασισμένο στο σοβιετικής προέλευσης ναυτικό MTU-4S) βάθρο με βάση που μπορεί να τοποθετηθεί επί οποιουδήποτε κατάλληλου οχήματος ή επί σκαφών επιφανείας, σκοπευτικό επί κράνους για τον χειριστή, οπτικό σκοπευτικό, ηλεκτροοπτικό σύστημα με κάμερα θερμικής απεικόνισης, τέσσερις εκτοξευτές βλημάτων υπέρυθρης καθοδήγησης 9K38 Igla ή/και Strela-2M, με προοπτική πιστοποίησης και άλλων τύπων (Mistral 3 στην περίπτωση της Σερβίας και δυνητικά της Κύπρου, ή FIM-92 Stinger σε περίπτωση που εξεταστεί ενδεχόμενο τυχόν απόκτησής του από την Ελλάδα), σύστημα διασύνδεσης με δίκτυο αεράμυνας, πίνακα ελέγχου και παρεμβολέα συστημάτων ελέγχου drone. Υπηρετείται από έναν χειριστή και η λειτουργία του είναι χειροκίνητη.

Ένα τέτοιο σύστημα θα ήταν χρήσιμο και για τους τρεις κλάδους των Ενόπλων Δυνάμεων, ως συμπλήρωμα των ASRAD-H για τον ΕΣ, ως ένα επιπλέον στρώμα άμυνας για τις εγκαταστάσεις της ΠΑ σε συνεργασία με τα ήδη υφιστάμενα μέσα και ανώτερο των απλών θέσεων εκτόξευσης των φορητών FIM-92 Stinger επί των μονάδων επιφανείας του ΠΝ, αλλά χρήσιμο και για την προστασία εγκαταστάσεών του.

• Μη επανδρωμένο μικρού μεγέθους ελικόπτερο X-01 Strsljen (Σφήκα). Σχεδιασμένο από την EDePro, μπορεί να θεωρηθεί αντίστοιχο του MQ-8B Fire Scout της Northrop Grumman. Η πιο πρόσφατη έκδοσή του, στη φάση της ολοκλήρωσης της ανάπτυξής του, παρουσιάστηκε στη διεθνή έκθεση Eurosatory 2018. Για την κατασκευή του γίνεται εκτεταμένη χρήση συνθετικών υλικών (κώνος ρύγχους, ουρά) και ανθρακονημάτων (κύριος και ουραίος ρότορας). Διαθέτει ενσωματωμένα συστήματα αυτόματου πιλότου που εξασφαλίζουν σταθεροποίηση σε διάφορες φάσεις της πτήσης και σύστημα μετάδοσης δεδομένων και εικόνας σε πραγματικό χρόνο. Οι μικρές του διαστάσεις, το σχήμα του, η θέση της εξαγωγής καυσαερίων του κινητήρα, το ύψος πτήσης και τα χαμηλά επίπεδα θορύβου καθιστούν δύσκολο τον εντοπισμό του, συμβάλλοντας στην επιβιωσιμότητά του.

Δύναται να εκτελέσει διάφορες αποστολές, όπως επιτήρηση, αλλά και κρούση. Το ωφέλιμο φορτίο του μπορεί να περιλαμβάνει οπλισμό, αποτελούμενο από βαρύ πολυβόλο των 12,7 χιλιοστών, καλάθους ρουκετών S-8 των 80 χιλιοστών, κατευθυνόμενων ή μη, Α/Τ Κ/Β Spider της EDePro (μικρογραφία περίπου του ALAS με σύστημα καθοδήγησης οπτικών ινών), ενώ επιδείχθηκε με δώδεκα ομοιώματα (πιθανότατα) μικρών κατευθυνόμενων βλημάτων μη προσδιοριζόμενου τύπου σε τρεις τετραπλούς φορείς. Ο εξοπλισμός που μπορεί να φέρει είναι πυργίσκος Η/Ο συστημάτων, ραδιοϋψόμετρο, ραντάρ συνθετικής απεικόνισης Guardian που λειτουργεί στην μπάντα Χ, συνδυασμένο σύστημα ναυτιλίας IMAR GPS/GLONASS/INS συζευγμένο με μονάδα αδρανειακής μέτρησης, προαιρετικά σύστημα επικοινωνιών διασποράς φάσματος με άμεση ακολουθία (Direct-Sequence Spread Spectrum/DSSS), καθώς και (επίσης προαιρετικά) παρεμβολέα συστημάτων ραντάρ.

Εν καιρώ ειρήνης δύναται να εκτελέσει αποστολές επιτήρησης χερσαίων και θαλασσίων συνόρων, με κλάσμα του κόστους της χρήσης επανδρωμένων αεροσκαφών/ελικοπτέρων, ενώ σε περίοδο επιχειρήσεων να εξορμά από χώρους διασποράς εκτελώντας αποστολές παρατήρησης αλλά και κρούσης. Καίτοι δεν αναφέρεται, κατά πάσα πιθανότητα είναι ικανό να επιχειρεί και από πλοία επιφανείας που διαθέτουν ελικοδρόμιο.

Στην Ελλάδα τον τελευταίο καιρό έχει σημειωθεί πρόοδος στον τομέα των μη επανδρωμένων αεροχημάτων, τόσο με εγχώριες προσπάθειες όσο και με συμμετοχή σε διεθνή προγράμματα. Ωστόσο δεν παρατηρείται αντίστοιχη δραστηριότητα στον τομέα των μη επανδρωμένων ελικοπτέρων. Ένα τέτοιο σύστημα πάντως, διατιθέμενο σε ικανούς αριθμούς θα μπορούσε να είναι ιδιαίτερα χρήσιμο τόσο στο μέτωπο του Έβρου όσο και στα νησιά του Αιγαίου, πυκνώνοντας τα δίκτυα επιτήρησης του Στρατού, του Πολεμικού ναυτικού, αλλά και της Αστυνομίας και του Λιμενικού Σώματος/Ελληνικής Ακτοφυλακής, με επιπρόσθετες – και καλοδεχούμενες – ικανότητες προσβολής στόχων εδάφους και επιφανείας, ή ακόμα και ηλεκτρονικού πολέμου.

• EDePro PGB-128. Παρουσιάστηκε κατά τη διεθνή έκθεση IDEX 2019 στο Αμπού Ντάμπι. Είναι μικρή βόμβα ακριβείας με συλλογή ανεμοπορίας διπλής εν σειρά πτέρυγας, με διάταξη που θυμίζει την αντίστοιχη συλλογή της GBU-39/B SDB. Η από συνθετικά υλικά κατασκευή της εξασφαλίζει πολύ μικρό μεικτό βάρος – 50 κιλά – εκ των οποίων τα 30 είναι το σύστημα καθοδήγησης και τη συλλογή ανεμοπορίας και τα υπόλοιπα η διαμέτρου 128 χιλιοστών πολεμική κεφαλή, η βασική έκδοση της οποίας (απλή εκρηκτική) έχει φονική ακτίνα 25 μέτρων. Το συνδυασμένο σύστημα ναυτιλίας GPS/INS σε συνδυασμό με την καθοδήγηση με αισθητήρα ημιενεργού λέιζερ (SALH) ή υπέρυθρης απεικόνισης (IIR) κατά την τερματική φάση της εμπλοκής, εξασφαλίζει πολύ υψηλή ακρίβεια. Το βεληνεκές της, από ύψος άφεσης 5 έως 7 χιλιάδων μέτρων, ξεπερνά τα 20 χιλιόμετρα. Δύναται να εξαπολυθεί από διάφορα ιπτάμενα μέσα, από μη επανδρωμένα αεροσκάφη μέχρι μαχητικά αεροσκάφη όπως τα αναβαθμισμένα MiG-29 της σερβικής αεροπορίας.

• Ταχύ σκάφος μάχης πολλαπλών ρόλων (Multirole Fast Combat Boat) PREMAX 39. Σκάφος της κατηγορίας του θα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμο για τη συνοδεία των πνευστών λέμβων με άκαμπτη γάστρα (RHIB) των Ειδικών Δυνάμεων και για παροχή πυρών υποστήριξης στους Καταδρομείς.

Η σχεδίαση που προσφέρει η Yugoimport είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα, και συνδυάζει υψηλές επιδόσεις με βαρύ οπλισμό και αξιοπρεπή μεταφορική ικανότητα. Η κατασκευή του από ναυτικού τύπου αλουμίνιο 5083 και με προηγμένες τεχνικές ηλεκτροσυγκόλλησης είναι ιδιαίτερα στιβαρή, ενώ σημεία που ενδέχεται να δεχθούν πρόσθετες καταπονήσεις, όπως κατά την προσγειάλωση, έχουν ενισχυθεί δομικά. Έχει ικανότητα μεταφοράς έως 12 ατόμων, πληρώματος και επιβατών. Είναι δυνατή αερομεταφορά ή/και ρίψη με αλεξίπτωτο χάρη στα ειδικά σημεία ανάρτησης επί του σκάφους. Διαθέτει πλούσιο εξοπλισμό, αποτελούμενο από συστήματα ενδοεπικοινωνίας και επικοινωνιών, ναυτιλίας, συμπεριλαμβανομένου GPS και βυθομέτρου, ραντάρ, με προβολή των δεδομένων σε οθόνη πολλαπλών λειτουργιών και πανοραμικό Η/Ο σύστημα με δική του οθόνη απεικόνισης. Το διαμέρισμα των μηχανών του έχει ηχομόνωση και θερμομόνωση για μεγαλύτερη άνεση του επιβαίνοντος προσωπικού, ενώ υπάρχουν και αντλίες αποστράγγισης υδάτων από τους υδροσυλλέκτες στα ύφαλα αλλά και για διατήρηση πλευστότητας ακόμη και σε περίπτωση εισροής υδάτων λόγω ζημιών. Για μείωση του ίχνους του σκάφους η εξαγωγή καυσαερίων και ύδατος ψύξης των κινητήρων γίνεται από την πρύμνη. Τα καταστρώματα έχουν αντιολισθητική επίστρωση και επιπλέον υπάρχουν και χειρολαβές συγκράτησης.

Ο οπλισμός είναι βαρύς και στη βασική έκδοση αποτελείται από πυροβόλο Μ-55 των 20 χιλιοστών με δικό του ΣΕΠ που περιλαμβάνει θερμική κάμερα, κάμερα ημέρας, τηλέμετρο λέιζερ και βαλλιστικό υπολογιστή, επιτρέποντας εμπλοκή στόχων σε αποστάσεις έως 2000 μέτρων ημέρα και νύκτα, καθώς και συνδυασμούς βαρέων πολυβόλων, πολυβόλων γενικής χρήσης και πολυβόλων βομβίδων, προαιρετικά με προστατευτικά ασπίδια.

• Παθητικό σύστημα επιτήρησης/συλλογής πληροφοριών (ELINT) Radana. Λειτουργεί ως σύστημα ανίχνευσης, ταυτοποίησης και ιχνηλάτησης ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας εκπεμπόμενης από πηγές εδάφους, επιφανείας και αέρος, στο εύρος συχνοτήτων 0,5-18 GHz. Συνδυαζόμενο με ραντάρ επιτήρησης αέρος δύναται να παράσχει κατά το δυνατόν ολοκληρωμένη επίγνωση κατάστασης, ενώ ταυτόχρονα μπορεί να εκτελεί ανάλυση των λαμβανόμενων σημάτων για συλλογή πληροφοριών. Επιπλέον έχει δυνατότητες προσδιορισμού θέσης πηγών ηλεκτρομαγνητικών εκπομπών δια ραδιογωνιομέτρησης και τριγωνισμού, ιχνηλάτησης έως 200 στόχων χρησιμοποιώντας αρχές πολυστατικού ραντάρ από τις εκπομπές συστημάτων IFF, αποθήκευση κρυπτογραφημένων σημάτων για ανάλυση σε μεταγενέστερο στάδιο και μετάδοση δεδομένων σε Κέντρα Ελέγχου Περιοχής ή/και προϊστάμενα κλιμάκια.

Αποτελείται από τρεις κινητούς σταθμούς λήψης σε κλωβούς επί φορτηγών οχημάτων, που φέρουν τον εξοπλισμό λήψης, επεξεργασίας, απεικόνισης και μετάδοσης σημάτων και δεδομένων, τις κεραίες των δεκτών του συστήματος επιτήρησης και της πολυστατικής ιχνηλάτησης ως δευτερεύον ραντάρ επιτήρησης (SSR) με τις βάσεις τους και εξοπλισμό επικοινωνιών. Λαμβάνει ρεύμα από δυο (κύρια και εφεδρική) κινητού τύπου μονάδες ηλεκτρικής ενέργειας. Ένα από τα τρία οχήματα διαθέτει μονάδα υπολογιστή για συνδυασμένη επεξεργασία δεδομένων και σημάτων, εξοπλισμό διοίκησης και ελέγχου του όλου συστήματος, καθώς και εξοπλισμό μετάδοσης των συλλεγόμενων δεδομένων.

Άλλα συστήματα που μπορούν να υιοθετηθούν ή να τύχουν μίμησης:

-Αεροπορική βόμβα με συλλογή καθοδήγησης INS/GPS και συλλογή ανεμοπορίας που ανέπτυξε το VTI. Με προσθήκη απορριπτόμενου πυραυλοκινητήρα θα μπορεί να μετατραπεί σε κατευθυνόμενο βλήμα εδάφους-εδάφους, εκτοξευόμενο από σύστημα τύπου Kosava.

-Τηλεχειριζόμενα (μη επανδρωμένα) μικρά ερπυστριοφόρα οχήματα (UGV), κατηγορία συστημάτων που δεν έχει ακόμα τύχει της δέουσας προσοχής στη χώρα μας, Milos και Milica. Το πρώτο φέρει συγκρότημα αισθητήρων και πολυβόλο γενικής χρήσης, ενώ το δεύτερο έχει κατά κύριο λόγο αντιαρματικό ρόλο και είναι εξοπλισμένο με δυο αντιαρματικούς εκτοξευτές M79 Osa των 90 χιλιοστών, παρόμοιους με το γνωστό μας  STRIM LRAC F1.

-Ιπτάμενος στόχος υψηλής ταχύτητας της EDePro. Επιδείχθηκε για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια της έκθεσης Partner 2015 στο Βελιγράδι ως πρόπλασμα σε κλίμακα 1/5. Σύμφωνα με την κατασκευάστρια εταιρία, προορίζεται για εκπαίδευση χειριστών συστημάτων αεράμυνας. Διαθέτει σύγχρονο σταθμό ελέγχου από το έδαφος με δυνατότητα σχεδίασης αποστολής, επαναπρογραμματισμού εν πτήσει, πρόβας αποστολής, αναπαραγωγής πραγματοποιηθείσας αποστολής και εκπαίδευσης των χειριστών στη χρήση του συστήματος. Εμφανισιακά μοιάζει με πύραυλο αεροδυναμικής πλεύσης (cruise) με χαρακτηριστικά χαμηλής παρατηρησιμότητας (stealth), και παραδόξως διαθέτει και σημεία ανάρτησης σε πυλώνα αεροσκάφους και παράθυρο ηλεκτροοπτικού συστήματος στο ρύγχος, που ενδέχεται να σημαίνει ότι υπάρχει δυνατότητα ανάπτυξης και έκδοσης κρούσης, κατ’ αντιστοιχία με το ισραηλινό Delilah που έχει διαμόρφωση παρόμοια με τον ιπτάμενο στόχο BQM-74 Chukar. Οι διαθέσιμες απεικονίσεις δείχνουν ότι έχει δυο κινητήρες turbojet, με πλευρικές εισαγωγές αέρα. Οι επιδόσεις του (ως ιπτάμενου στόχου) περιλαμβάνουν ύψος πτήσης 200 έως 5000 μέτρων, ταχύτητα 554 έως 1054 χαω (1067 χαω μέγιστη), δομικές φορτίσεις έως 5 g, και εμβέλεια συστήματος ελέγχου 300 χιλιομέτρων (ακτίνα 150 χιλιομέτρων).

-Α/Τ Κ/Β NOVA. Εκτός από άρματα δύναται να εμπλέξει και ποικιλία στόχων, συμπεριλαμβανομένων ελικοπτέρων. Το όλο σύστημα αποτελείται από εγκιβωτισμένο βλήμα, εκτοξευτή και σταθμό ελέγχου με ασύρματη ζεύξη. Ο πύραυλος έχει βάρος 26 κιλών, 35 συνολικά με το διαστάσεων 300x300x1400 χιλιοστών κάνιστρο μεταφοράς/εκτόξευσης. Το βάρους 6 κιλών συγκρότημα του εκτοξευτή, επί τρίποδα ή μηχανισμού προσαρμογής σε πύργο οχήματος, δέχεται δυο βλήματα  – συνολικά 76 κιλά. Ο σταθμός ελέγχου, ένας ενισχυμένης κατασκευής υπολογιστής τύπου ταμπλέτας με οθόνη 14 ιντσών, έχει βάρος 3 κιλών συν άλλα 3 για την κεραία. Οι δυο εν σειρά κεφαλές κοίλης γόμωσης (βάρος κύριας 6,4 κιλά) έχουν δυνατότητα διάτρησης 1.000 χιλιοστών RHA κατόπιν υπερνίκησης ERA. Εναλλακτικά φέρεται εκρηκτική κεφαλή με σφαιρίδια, συνολικού βάρους 7 κιλών. Φέρει ερευνητή με μη ψυχόμενη κάμερα θερμικής απεικόνισης ή τηλεοπτική κάμερα και σύστημα ελέγχου με ραδιοζεύξη μέσω του οποίου εκτελείται η ιχνηλάτηση του στόχου, καθώς και επιπλέον αδρανειακό σύστημα ναυτιλίας για τη μεσοπορεία. Δύναται να προσβάλλει στόχους σε αποστάσεις 0,5-5 χιλιομέτρων σε ευθεία πτήση σε χαμηλό ύψος και σε 0,5-8 χιλιόμετρα αν επιλεγεί να ακολουθήσει βαλλιστική τροχιά.

Τον τελευταίο καιρό παρατηρείται έντονη κινητικότητα στο χώρο της ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας με προσπάθειες αναγέννησής της και ανάπτυξης συστημάτων υψηλής τεχνολογίας. Θα ήταν ευχής έργον να μη διακοπεί η προσπάθεια που γίνεται, αλλά να επεκταθεί σε όσους περισσότερους τομείς γίνεται. Η συνεργασία με αντίστοιχες του εξωτερικού, όπως η σερβική, είναι ένας καλός τρόπος να καλυφθεί γρήγορα το χαμένο έδαφος που προκάλεσε ο συνδυασμός της αδιαφορίας των «υπευθύνων» και η οικονομική κρίση.