Η επέκταση του θεσμού των Τμημάτων Αστυνομικών Επιχειρήσεων ως λύση για τις προκλήσεις ασφαλείας στα σύνορα αλλά και τα μεγάλα αστικά κέντρα μέσα σε έναν ασταθή κόσμο.
Γράφει ο Κωνσταντίνος Τόλιας
Η Ελληνική Αστυνομία μετά την κατάργηση της Χωροφυλακής έχει απωλέσει ένα χαρακτηριστικό που εξ αρχής της δημιουργίας της αποτελούσε κύριο συστατικό της: την στρατιωτική φυσιογνωμία της που συνέβαλλε στην συνολική άμυνα του κράτους. Έκτοτε, μεταβλήθηκε σε ένα καθαρά αστυνομικό – εγκληματολογικό σώμα που ναι μεν καλύπτει τον τομέα της παρανομίας, αλλά έχει παραμελήσει τον τομέα της εσωτερικής εθνικής ασφάλειας. Και αυτό υπό τις ασύμμετρες απειλές που αντιμετωπίζει η χώρα έσωθεν και έξωθεν δημιουργεί ένα σοβαρό κενό ασφαλείας που πρέπει να καλυφθεί.
Δυστυχώς δεν είμαστε πλέον στην δεκαετία του ’80, οπότε και ελήφθη η απόφαση ενοποιήσεως της Αστυνομίας Πόλεων και της Χωροφυλακής. Οι εποχές έχουν αλλάξει, δυστυχώς προς το χειρότερο. Πέραν της έξαρσης του κοινού και οργανωμένου εγκλήματος, ζούμε σε μια εποχή όπου η ύπαιθρος έχει κατακλυστεί από λαθρομετανάστες πρώτης και δεύτερης γενιάς, ενώ στις πόλεις έχουν δημιουργεί «γκέτο» και συνοικίες-παραπήγματα όπου διαβιεί πλήθος λαθρομεταναστών μουσουλμανικού κυρίως θρησκεύματος. Αυτό το πλήθος αποτελεί πιθανό συνεργάτη τόσο εγχώριων ακραία πολιτικά κινούμενων ομάδων, όσο – και το πιο επικίνδυνο – ξένων κέντρων εξουσίας (βλέπε π.χ. Τουρκία), που μπορεί να εξεγερθεί αιφνιδιαστικά και μαζικά, και να σπείρει το χάος, την βία και την ανομία στο εσωτερικό της χώρας, ειδικά και σε συνδυασμό με εκδήλωση εξωτερικής επίθεσης.
Η Ελληνική Αστυνομία όπως είναι σήμερα έχει σοβαρά κενά σε δόγμα, μέσα, εκπαίδευση και εξοπλισμό ώστε να αποτελέσει ουσιαστικό παράγοντα αποτροπής και αντιμετώπισης τέτοιου είδους απειλής. Γνώμη μας είναι πως η ΕΛ.ΑΣ οφείλει να επαναστρατιωτικοποιηθεί, τουλάχιστον σε ό,τι έχει να κάνει με τις μάχιμες υπηρεσίες της, που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή του αγώνα ενάντια στο έγκλημα, να μετατραπεί μερικώς σε “Αστυφυλακή”, ώστε να μπορεί να αποτελέσει αξιόπιστο φορέα εσωτερικής ασφαλείας.
Αυτό φυσικά πρέπει να αντανακλάται και στην οργανωτική της δομή. Κάτι που βασικά λείπει από την ΕΛ.ΑΣ είναι η δυνατότητα να δρα μαζικά και οργανωμένα σε ποικιλία σεναρίων, από καθημερινά αστυνομικά περιστατικά έως ευρείας κλίμακας αστυνομικές/ παραστρατιωτικές επιχειρήσεις σε αστικό/ ημιαστικό/ υπαίθριο περιβάλλον. Οι Διευθύνσεις Αστυνομικών Επιχειρήσεων με έδρες την Αθήνα και την Θεσσαλονίκη, που αποτελούν τον κύριο φορέα ανάλογων επιχειρήσεων ανά την επικράτεια, έχουν ιδιαίτερα εκτεταμένες Ζώνες Ευθύνης, ενώ οι ανάγκες εξασφάλισης των πολεοδομικών συγκροτημάτων στις οικίες έδρες καθιστούν τουλάχιστον προβληματική την διάθεση δυνάμεων στην επαρχία.
Από την άλλη, η επαρχία στερείται ανάλογης δυνατότητας πέραν της ισχνής παρουσίας Διμοιριών Υποστήριξης στην έδρα κάθε Αστυνομικής Διεύθυνσης που συγκροτούνται εκ των ενόντων, συχνά από υπεράριθμο προσωπικό. Να αναφέρουμε ό,τι οι Διμοιρίες Υποστηρίξεως αποτελούν “ad hoc” τμήματα της Αστυνομίας, που συγκροτούνται από προσωπικό διάφορων υπηρεσιών προς αντιμετώπιση οχλοκρατικών καταστάσεων. Βέβαια, λόγω της πρόχειρης συγκρότησης, δεν θεωρούνται ιδιαίτερης επιχειρησιακής αποτελεσματικότητας. Οι σχετικές ανάγκες στην επαρχία θεωρούνταν περιορισμένες μέχρι τον Δεκέμβριο του 2008, όπου οι γενικευμένες ταραχές από περιθωριακούς, ακροαριστερούς και λαθρομετανάστες ξέσπασαν σε όλη την χώρα έδειξαν ότι τα πράγματα έχουν αλλάξει.
Υπάρχει, ωστόσο, μια περιοχή της χώρας όπου η δυνατότητα μαζικής και οργανωμένης αστυνομικής δράσης υφίσταται έστω και μερικώς. Η περιοχή αυτή δεν είναι άλλη από την Κρήτη και ο λόγος μάλλον προφανής. Το νησί, με τα αυξημένα φαινόμενα εγκληματικότητας και παραβατικότητας που αντιμετωπίζει, χρειάζονταν κάτι διαφορετικό για την αντιμετώπιση τους. Ήδη από την δεκαετία του 1990 ιδρύθηκαν τα Τμήματα Αστυνομικών Επιχειρήσεων (Τ.Α.Ε) ώστε να αντιμετωπισθεί η κατάσταση. Τα χρόνια που ακολούθησαν η συγκεκριμένη υπηρεσία, με τον αριθμό των τμημάτων της να αυξομειώνεται με την πάροδο του χρόνου, γνώρισε πλούσια δράση, με σημαντικό έργο αλλά δυστυχώς και απώλειες. Σε γενικές γραμμές, το πείραμα κρίνεται πετυχημένο, και σκέψεις περί καταργήσεως των Τ.Α.Ε πρέπει να αποκλειστούν. Γνώμη μας είναι πως το μοντέλο αστυνόμευσης της Κρήτης πρέπει να επεκταθεί σε ολόκληρο τον ελλαδικό χώρο, ώστε να αποκτήσει η ΕΛ.ΑΣ την δυνατότητα δράσης ως “ελαφρύ πεζικό”.
Τα Τμήματα Αστυνομικών Επιχειρήσεων θα μπορούσαν να διεξάγουν πολύπλευρο αστυνομικό έργο, οργανώνοντας περιπόλους δράσης επί ημι-θωρακισμένων οχημάτων SUV και ημιφορτηγών, ελέγχοντας εκτεταμένες περιοχές, καταπολεμώντας την εγκληματικότητα και επιτηρώντας στρατηγικά σημεία. Η όλη πρόταση έχει να κάνει με την δημιουργία μια αστυνομικής δύναμης που θα προσφέρει την απαιτούμενη μάζα για την διενέργεια ευρέων αστυνομικών/ στρατιωτικού τύπου επιχειρήσεων σε αστικό, ημι-υπαίθριο και υπαίθριο περιβάλλον. Στην ουσία προτείνουμε την δημιουργία μιας “Field Police” όπως είναι ο διεθνής καθορισμένος όρος, μερικό υποκατάστατο μιας καλά οργανωμένης και εξοπλισμένης Χωροφυλακής.
Οργάνωση
Εκείνο που προτείνουμε είναι η ίδρυση Υποδιευθύνσεων Αστυνομικών Επιχειρήσεων σε κάθε Γενική Περιφερειακή Αστυνομική Διεύθυνση στην επαρχία, αλλά και στις Γενικές Αστυνομικές Διευθύνσεις Αττικής και Θεσσαλονίκης. Στις τελευταίες οι υπό ίδρυση Υποδιευθύνσεις Αστυνομικών Επιχειρήσεων θα πρέπει να τεθούν υπό την διοικητική και επιχειρησιακή σκέπη των υφιστάμενων Διευθύνσεων Αστυνομικών Επιχειρήσεων.
Κάθε Υποδιεύθυνση Αστυνομικών Επιχειρήσεων θα έχει υπό τον επιχειρησιακό της έλεγχο αριθμό Τμημάτων Αστυνομικών Επιχειρήσεων, ένα ανά κάθε Περιφερειακή Ενότητα (Π.Ε). Τα τελευταία από την πλευρά τους θα διαθέτουν αριθμό Κλιμακίων Αστυνομικών Επιχειρήσεων (Κ.Α.Ε), συνήθως ένα ανά Καλλικρατικό Δήμο.
Για παράδειγμα, στην οικεία στον γράφοντα περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας, η Γενική Περιφερειακή Αστυνομική Διεύθυνση Δυτικής Μακεδονίας θα διαθέτει Υποδιεύθυνση Αστυνομικών Επιχειρήσεων απευθείας υπαγόμενη σε αυτήν, δίχως την παρεμβολή ενδιάμεσου κλιμακίου διοίκησης (Αστυνομική Διεύθυνση). Η Υποδιεύθυνση Αστυνομικών Επιχειρήσεων Δυτικής Μακεδονίας από την πλευρά της θα έχει τέσσερα Τμήματα Αστυνομικών Επιχειρήσεων, ανά ένα στις Π.Ε Κοζάνης, Γρεβενών, Φλωρίνης και Καστοριάς. Στην Π.Ε Κοζάνης από την άλλη (την επιλέγουμε λόγω ιδιαίτερης γνώσης) το Τμήμα Αστυνομικών Επιχειρήσεων Κοζάνης θα διαθέτει τέσσερα Κλιμάκια Αστυνομικών Επιχειρήσεων ανά ένα σε Κοζάνη, Εορδαία, Βόιο και Σέρβια-Βελβεντό.
Τα Κ.Α.Ε θα είναι επιπέδου ενισχυμένης Ομάδας Αστυνομικών Επιχειρήσεων (Ο.Α.Ε), με 15-20 άνδρες κατ’ ελάχιστον. Δεδομένης της ανυπαρξίας μονάδων αντιμετώπισης οχλοκρατικών καταστάσεων στην επαρχία, πλην των αριθμητικά ανεπαρκών Διμοιριών Υποστήριξης, τα υπό πρόταση T.A.E θα αναλαμβάνουν δευτερευόντως καθήκοντα “riot police” με τον κατάλληλο φυσικά εξοπλισμό (ασπίδες, κράνη, αστυνομικές ράβδοι, προστατευτικούς θώρακες, εκτοξευτές χημικών και δακρυγόνων βομβίδων).
Μελλοντικά, θα έπρεπε ίσως και οι Γενικές Περιφερειακές Αστυνομικές Διευθύνσεις της επαρχίας ή τουλάχιστον αυτές της παραμεθορίου, να αποκτήσουν Διευθύνσεις Αστυνομικών Επιχειρήσεων όπου θα ενταχθούν και υπό πρόταση Υποδιευθύνσεις Αστυνομικών Επιχειρήσεων, ώστε να συνδράμουν και να απελευθερώσουν τις κεντρικές ΔΑΕ από το βάρος της κάλυψης της επαρχίας. Και αυτό διότι ασύμμετρες και υβριδικές απειλές εθνικού χαρακτήρα παρατηρούνται πλέον και στην Ζώνη Ευθύνης των υφιστάμενων ΔΑΕ στα μεγάλα πολεοδομικά συγκροτήματα της χώρας, με αποτέλεσμα να μην είναι εύκολη η μετακίνηση των κεντρικών ΔΑΕ εκτός της Ζ.Ε τους.
Το προσωπικό που θα στελεχώσει αυτές τις υπηρεσίες μπορεί να εξευρεθεί με πρόσληψη προσωπικού μέσω του συστήματος επιλογής των Ειδικών Φρουρών, με αύξηση των εισακτέων στις παραγωγικές σχολές της ΕΛ.ΑΣ, με μεταφορά ΕΠ.ΟΠ των Ειδικών Δυνάμεων που λήγει η σύμβαση τους προς την Αστυνομία και με επέκταση της μηχανοργάνωσης και της πληροφοριακής υποδομής της Αστυνομίας, κάτι που θα απελευθερώσει γραφειοκρατικό προσωπικό για μετάθεση σε υπηρεσίες “πρώτης γραμμής”.
Εξοπλισμός – Εκπαίδευση
Ο εξοπλισμός των ανδρών των Τ.Α.Ε/ Κ.Α.Ε θα αποτελείται πέρα από τον ατομικό οπλισμό χειρός (πιστόλια) και από υποπολυβόλα και τυφέκια μάχης/ εφόδου. Για το υποπολυβόλο η προφανής και άμεσα διαθέσιμη επιλογή είναι το MP-5 σε διαμέτρημα 9×19 χλστ., ενώ όσον αφορά το δεύτερο μπορεί να επιλεγεί η λύση της παροχής τυφεκίων μάχης G-3A3/A4 των 7,62×51 χλστ. Σε δεύτερο χρόνο, όταν τα οικονομικά βελτιωθούν, πρέπει να αποκτηθούν νεότερου τύπου πιστόλια, υποπολυβόλα και τυφέκια, όπως και λειόκαννα όπλα. Ειδικά στις παραμεθόριες περιοχές (και λιγότερο στις πόλεις της ζώνης εσωτερικού), η πριμοδότηση των Τ.Α.Ε με ανάλογο οπλισμό είναι απαραίτητη, και αυτό διότι αυτές αντιμετωπίζουν εκτός των άλλων και ασύμμετρες και υβριδικές απειλές που απαιτούν μεγαλύτερη ισχύ πυρός.
Κάτι που ίσως ξενίσει τον μέσο αναγνώστη είναι η πρόταση εφοδιασμού των Τ.Α.Ε με οπλοπολυβόλα HK-11A1 και πολυβόλα MG-3, στα πλαίσια μιας εσωτερικής ανακατανομής οπλισμού με τις Ένοπλες Δυνάμεις. Και εξηγούμαστε: τα Τ.Α.Ε θα αποτελούν ουσιαστικά το “πεζικό” της ΕΛ.ΑΣ, με αποστολή εκτός των άλλων την εσωτερική ασφάλεια, την αντιμετώπιση ασύμμετρων και υβριδικών απειλών και την υποβοήθηση του έργου του Ε.Σ εν καιρώ κρίσης ή πολέμου. Άλλωστε, η ΕΛ.ΑΣ μετέχει ενεργά της αμυντικής προσπάθειας εν καιρώ πολέμου τιθέμενη υπό την διοίκηση του Γ.Ε.Σ και διαθέτει στις αποθήκες της σχετικά βαρύ οπλισμό για την εφαρμογή των Σχεδίων Άμυνας, έτσι οι όποιες πιθανές ενστάσεις στερούνται επιχειρημάτων.
Προφανώς τα συγκεκριμένα όπλα (ειδικά τα πολυβόλα) θα βρίσκονται στις αποθήκες των τμημάτων/ κλιμακίων και θα χορηγούνται αναλόγως της κατάστασης. Επίσης, ο εφοδιασμός των ΤΑΕ/ ΚΑΕ με βομβιδοβόλα, φορητά αντιαρματικά και ελαφρούς όλμους για στρατιωτικού τύπου αποστολές δεν πρέπει να αποκλειστεί. Αυτό όμως που είναι άμεσα αναγκαίο είναι η προικοδότηση των ομάδων με κάποιο τυφέκιο επιλεγμένου σκοπευτή (DMR), όχι κατ’ ανάγκην εξειδικευμένου. Ένα G-3A3 Ειδικής Ακριβείας (Ε.Α) με μια καλή διόπτρα θα ήταν μια ικανοποιητική λύση.
Πέραν τούτων, ο εφοδιασμός των τμημάτων πρέπει να προβλέπει την χορήγηση θερμικών διοπτρών έρευνας, 1-2 ανά ΟΑΕ, σκοπευτικών βοηθημάτων “ερυθράς κουκκίδας”, νυχτερινών συστημάτων σκόπευσης τύπου “ενίσχυσης αστρικού φωτός” και θερμικής απεικόνισης σε μια αναλογία 2:1 ή έστω 3:1, βαλλιστικών ασπίδων, κρανών Kevlar, αλεξίσφαιρων γιλέκων, συστημάτων επικοινωνιών και ενδοεπικοινωνίας και drone για εναέρια και επίγεια έρευνα/ παρατήρηση. Οι στολές του προσωπικού είναι ευνόητο πως πρέπει να είναι διπλού τύπου, μια για αστικό (χρώματος βαθύ μπλε) και μια για υπαίθριο (φαιοπράσινη ή παραλλαγή) περιβάλλον.
Στον τομέα του εξοπλισμού με οχήματα, θα προκρίναμε είναι ένα όχημα SUV της κατηγορίας του SUZUKI VITARA και ένα διπλοκάμπινο ημιφορτηγό της κατηγορίας του NISSAN NAVARA. Αμφότερα θα είναι ημι-θωρακισμένα (semi-armored) με θωράκιση επιπέδου Level A6/A7 για προστασία από τυφέκια διαμετρήματος 7,62×39 χλστ. – το κατ’ εξοχήν διαμέτρημα που χρησιμοποιεί ο εν Ελλάδι υπόκοσμος. Σε κάθε Κ.Α.Ε θα πρέπει να διατεθούν 3-4 οχήματα από κάθε κατηγορία, ενώ τα ημι-φορτηγά θα πρέπει να διαθέτουν έστορα τοποθέτησης πολυβόλου/ οπλοπολυβόλου πάνω από την καμπίνα.
Όσον αφορά την εμφάνιση των οχημάτων, θα πρέπει να εγκαταλειφθεί η τυπική βαφή της ΕΛ.ΑΣ (λευκό χρώμα με μπλε “τιράντα”) και να υιοθετηθεί μια με μονόχρωμο χαρακτήρα, είτε βαθέως μπλε, είτε βαθέως πράσινου, αναλόγως του πιθανού περιβάλλοντος δράσης (άστυ ή ύπαιθρος).
Η διάθεση αστυνομικών σκύλων (κατά προτίμηση γερμανικών ή βελγικών λυκόσκυλων), ανά 1-2 σε κάθε Κ.Α.Ε, εκτιμάται πως θα υποβοηθούσε σημαντικά την αποστολή της υπηρεσίας, καθώς ο σκύλος, λόγω των ιδιαίτερων ικανοτήτων του, αποτελεί στην ουσία “πολλαπλασιαστή ισχύος” για την ομάδα. Και μόνο η παρουσία του επιδρά καταλυτικά στις σκέψεις κάποιου επίδοξου εγκληματία ή ταραξία να προκαλέσει τους αστυνομικούς, προλαμβάνοντας με αυτόν τον τρόπο δυσάρεστες και επικίνδυνες καταστάσεις.
Όσον αφορά την επιλογή και την εκπαίδευση, ευνόητο είναι πως πρέπει να τεθούν αυξημένα πρότυπα για το προσωπικό που θα κληθεί να στελεχώσει τα T.A.E, ενώ τονίζεται ο εθελοντικός χαρακτήρας της επιλογής. Οπωσδήποτε τα στελέχη των Τ.Α.Ε πρέπει να τεθούν υπό ειδικό μισθολογικό καθεστώς, που θα προβλέπει αυξημένες αποδοχές, ώστε αυτό να αποτελέσει, συμπληρωματικά με άλλα θεσμικά και ηθικά μέτρα, κίνητρο για την ένταξη στην Υπηρεσία.
Αντιλαμβανόμαστε πως οι προτάσεις μας – ειδικά σε ό,τι έχει να κάνει με την εκπαίδευση – θα επιβαρύνουν την υπηρεσία σε χρόνο (αποσπάσεις προσωπικού, αφιερωμένες εργατοώρες) και χρήμα, αλλά πρέπει να γίνει αντιληπτό πως ειδικά και μάχιμα τμήματα δίχως ειδική και μάχιμη εκπαίδευση δεν νοούνται. Μπορεί ίσως κανείς να κρίνει μαξιμαλιστική και την όλη ιδέα, αλλά πιστεύουμε πως είναι αναγκαία η υλοποίησή της. Σε τελική ανάλυση, η δημόσια τάξη και ασφάλεια αλλά και κατ’ επέκταση η προάσπιση της εδαφικής ακεραιότητας της χώρας κοστίζουν, δεν παρέχονται δωρεάν και μάλιστα σε full πακέτο.
Το προσωπικό, πέραν της εκπαίδευσης σε ειδικά αντικείμενα (π.χ CQB, ΒΜΤΑ, ελιγμοί υψηλής ταχύτητας οχημάτων) πρέπει να λαμβάνουν στρατιωτική εκπαίδευση σε αντικείμενα μάχη πεζικού (π.χ. «πυρ και κίνηση», «πυρ και ελιγμός», απαγκιστρώσεις, κ.λπ.) καθώς αναμένεται πως σε περίπτωση πολέμου ή αντιμετώπισης ανταρτικών παραστρατιωτικών ομάδων θα κληθούν να κάνουν χρήση τέτοιων τακτικών. Το ίδιο ισχύει και για την καταδίωξη υπόπτων/ διαφυγόντων σε υπαίθριο περιβάλλον, για να θυμηθούμε και λίγο την περίπτωση των δραπετών από τις φυλακές Τρικάλων το 2013. Και εδώ απαιτείται ειδική εκπαίδευση και φυσικά μέσα.
Από την στιγμή που τα Τ.Α.Ε/ Κ.Α.Ε θα αναλαμβάνουν και καθήκοντα διαχείρισης πλήθους/αντιμετώπισης όχλου, θα πρέπει να λάβουν και μια βασική εκπαίδευση επί του προκειμένου από τις ανάλογες Υπηρεσίες Αθηνών και Θεσσαλονίκης.
Επίλογος
Η σκέψη για την ίδρυση Τ.Α.Ε ανά την επικράτεια ίσως έχει περάσει από το μυαλό των ιθυνόντων. Δεν διεκδικούμε σε καμιά περίπτωση την πατρότητα της ιδέας. Προφανώς η υλοποίηση της ιδέας εκτιμάται πως δεν είναι ίσως απαραίτητη, το κόστος μεγάλο, ενώ θα συγκεντρώσει και κατηγορίες για «αστυνομοκρατία» και αυταρχισμό. Άποψη μας είναι πως η ενίσχυση του στρατιωτικού χαρακτήρα της ΕΛ.ΑΣ δεν πρέπει να καθυστερήσει άλλο καθώς, πέραν της προφανούς επιχειρησιακής χρησιμότητας, θα συνδράμει και στην αποκατάσταση της ίδιας της φυσιογνωμίας της Αστυνομίας και της προσπάθειας της να βρει την χαμένη της ταυτότητα.