Πως εξηγείται το χάσμα σχολικών επιδόσεων ανάμεσα στα παιδιά από διαφορετικό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο.
Μια πρόσφατη μελέτη μεγάλης κλίμακας, στην οποία συμμετείχαν πάνω από 5 εκατομμύρια μαθητές από 58 χώρες, εξέτασε κατά πόσον το περιεχόμενο των ερωτήσεων των μαθηματικών εξετάσεων θα μπορούσε να θέσει ακούσια σε μειονεκτική θέση μαθητές από χαμηλότερα κοινωνικοοικονομικά στρώματα.
Η μελέτη που δημοσιεύθηκε στο npj Science of Learning διαπίστωσε ότι τα μαθηματικά προβλήματα που αφορούσαν χρήματα, φαγητό και κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, τα οποία υποτίθεται ότι είναι πιο εύληπτα για τους μαθητές με χαμηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο, στην πραγματικότητα εμπόδιζαν τις επιδόσεις τους σε σύγκριση με μαθητές από υψηλότερο κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο.
Η κοινωνικοοικονομική κατάσταση εκτιμάται συνδυάζοντας το εισόδημα, το επίπεδο εκπαίδευσης και το επάγγελμα ενός ατόμου ή των μελών της οικογένειάς του. Η κατάσταση αυτή επηρεάζει πολλές πτυχές της ζωής, συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασης σε πόρους και ευκαιρίες, οι οποίες επηρεάζουν σημαντικά τα εκπαιδευτικά αποτελέσματα.
Τα παιδιά από οικογένειες με υψηλότερο κοινωνικοοικονομικό επίπεδο τείνουν να έχουν καλύτερες επιδόσεις στο σχολείο και να επιδεικνύουν συνολικά ανώτερες ακαδημαϊκές επιδόσεις. Οι επιστήμονες το εξηγούν αυτό με το γεγονός ότι τα παιδιά από αυτές τις οικογένειες έχουν πρόσβαση σε καλύτερη διδασκαλία, πιο εμπλουτισμένες εκπαιδευτικές δραστηριότητες, πιο υποστηρικτικά περιβάλλοντα, σταθερή στέγαση και καλύτερη υγειονομική περίθαλψη. Όλοι αυτοί οι παράγοντες συμβάλλουν στη γνωστική ανάπτυξη και την ακαδημαϊκή επιτυχία.
Από την άλλη πλευρά, τα παιδιά από οικογένειες με χαμηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο έχουν συχνά περιορισμένη πρόσβαση στην εκπαίδευση, βιώνουν περισσότερο άγχος λόγω των καθημερινών προκλήσεων και έχουν λιγότερες ευκαιρίες για ακαδημαϊκό εμπλουτισμό.
Η συγγραφέας της μελέτης Marjolein Muskens και οι συνεργάτες της σημειώνουν ότι σε χώρες σε όλο τον κόσμο, τα τεστ μαθηματικών παίζουν κρίσιμο ρόλο στον καθορισμό της πιστοποίησης και της εισαγωγής στη δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Τέτοιες εξετάσεις είναι συχνά καθοριστικές για τη διαμόρφωση του ακαδημαϊκού και επαγγελματικού μέλλοντος ενός μαθητή. Τα μαθηματικά τεστ είναι από τα τεστ στα οποία τα παιδιά από οικογένειες με υψηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο τείνουν να έχουν καλύτερες επιδόσεις από τα παιδιά από οικογένειες με χαμηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο.
Οι ερευνητές θέλησαν να διαπιστώσουν αν αυτή η διαφορά θα μπορούσε να μειωθεί αν οι εργασίες που χρησιμοποιούνται στο τεστ μαθηματικών περιείχαν περιεχόμενο που ήταν πιο κοντά στις καθημερινές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα παιδιά από χαμηλό κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο.
Περιγράφουν πώς οι οικογένειες με χαμηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο εξαρτώνται περισσότερο από άλλους ανθρώπους για τις βασικές τους ανάγκες. Εξαιτίας αυτού, τα άτομα με χαμηλή κοινωνικοοικονομική κατάσταση τείνουν να είναι περισσότερο συντονισμένα με τους άλλους ανθρώπους.
Μπορεί, επίσης, να δίνουν προτεραιότητα σε εξωτερικούς κοινωνικούς παράγοντες (π.χ. στις επιθυμίες του περιβάλλοντός τους) έναντι εσωτερικών, ατομικών παραγόντων (π.χ. στις δικές τους προτιμήσεις). Λόγω αυτών των κοινωνικών δυναμικών, τα παιδιά αυτά μπορεί να έχουν καλύτερες επιδόσεις σε μαθηματικές εργασίες που αναφέρονται στις καθημερινές τους προκλήσεις. Η μελέτη είχε ως στόχο να ελέγξει κατά πόσον αυτή η υπόθεση ισχύει.
Οι συγγραφείς της μελέτης εντόπισαν μαθηματικές εργασίες μέσα σε αυτό το σύνολο δεδομένων που θεωρούσαν ιδιαίτερα σημαντικές για τα παιδιά από οικογένειες με χαμηλή κοινωνικοοικονομική κατάσταση.
Πρόκειται για εργασίες που αφορούσαν χρήματα, τρόφιμα ή κοινωνικές αλληλεπιδράσεις. Τις ονόμασαν “οικολογικά σχετικό περιεχόμενο χαμηλής κοινωνικοοικονομικής κατάστασης”. Οι ερευνητές κατηγοριοποίησαν όλες τις άλλες διαθέσιμες μαθηματικές εργασίες ως ουδέτερες όσον αφορά την κοινωνικοοικονομική κατάσταση. Στη συνέχεια συνέκριναν στατιστικά τις επιδόσεις των παιδιών από οικογένειες με διαφορετικό κοινωνικοοικονομικό καθεστώς σε αυτές τις στοχευμένες εργασίες.
Σε αντίθεση με τις προσδοκίες των συγγραφέων της μελέτης, τα παιδιά από οικογένειες με το χαμηλότερο κοινωνικοοικονομικό επίπεδο είχαν 16% χειρότερες επιδόσεις στην δευτέρα γυμνασίου και 18% χειρότερες στην τετάρτη δημοτικού σε αυτά τα αντικείμενα σε σύγκριση με τα παιδιά από οικογένειες με το υψηλότερο κοινωνικοοικονομικό επίπεδο.
Το χάσμα επιδόσεων ήταν πιο έντονο στα καθήκοντα σχετικά με τα τρόφιμα (όπου τα παιδιά με χαμηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο σημείωσαν 22% χαμηλότερη βαθμολογία) και λιγότερο έντονο στα καθήκοντα σχετικά με τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις (όπου τα παιδιά με χαμηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο σημείωσαν 12% χαμηλότερη βαθμολογία).
«Η μελέτη μας παρέχει μια σημαντική συμβολή στη διερεύνηση των πηγών της κοινωνικής ανισότητας στην εκπαίδευση, δείχνοντας ότι το περιεχόμενο των μαθηματικών θεμάτων που σχετίζονται με τα χρήματα, το φαγητό και την κοινωνική αλληλεπίδραση μπορεί να συμβάλει σε ακούσιες προκαταλήψεις στις εξετάσεις μαθηματικών για μαθητές από χαμηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο», κατέληξαν οι συγγραφείς της μελέτης.