Ποια συμπληρώματα περιέχουν απαγορευμένες φαρμακευτικές ουσίες και ποια είναι η χώρα προέλευσης με τις περισσότερες ειδοποιήσεις στο RASFF.
Οι ανησυχίες για την υγεία που σχετίζονται με την κατανάλωση συμπληρωμάτων διατροφής αυξάνονται παράλληλα με την αύξηση της δημοτικότητας και της διαθεσιμότητας αυτών των προϊόντων στην αγορά. Σύμφωνα με έρευνα που διεξήχθη από την Ipsos για το Συμβούλιο Υπεύθυνης Διατροφής και Ευρωπαϊκών Δημοσίων Υποθέσεων, σχεδόν το 90% των Ευρωπαίων αναφέρουν ότι χρησιμοποιούν συμπληρώματα διατροφής. Και αυτή η ευρεία χρήση τους υποδηλώνει την κοινή πεποίθηση ότι τα συμπληρώματα διατροφής είναι πιο υγιεινά και λιγότερο επικίνδυνα από τα συνθετικά φάρμακα. Ωστόσο αυτή η κοινή πεποίθηση καταρρίπτεται αφού τα στοιχεία καταδεικνύουν ξεκάθαρα ότι αρκετά συμπληρώματα διατροφής που είναι ιδιαίτερα δημοφιλή από τους καταναλωτές αποτελούν στόχους νοθείας με την παράνομη προσθήκη φαρμακολογικά δραστικών ουσιών. Ωστόσο, ο εκτιμώμενος αριθμός περιπτώσεων απάτης πιθανότατα υποεκπροσωπείται λόγω του μικρού αριθμού ελέγχων/αναλύσεων από κυβερνητικούς φορείς και μη αναφερόμενων περιπτώσεων από καταναλωτές που παρουσίασαν δευτερεύουσες επιπτώσεις.
Τα συμπληρώματα διατροφής ορίζονται ως «συμπυκνωμένες πηγές θρεπτικών συστατικών ή άλλες ουσίες που έχουν διατροφική ή φυσιολογική επίδραση, που χρησιμοποιούνται μόνα τους ή σε συνδυασμό για να συμπληρώσουν μια κανονική δίαιτα» γι’ αυτό και ταξινομούνται ως τρόφιμα παρά και όχι ως φάρμακα και στην ΕΕ, τα συμπληρώματα διατροφής διέπονται από τη γενική νομοθεσία για τα τρόφιμα. Αυτό καθιστά πιο δύσκολο τον εντοπισμό νοθείας, αφού δεν υπόκεινται σε παρακολούθηση, αναφορά, αξιολόγηση και δράση σε ανεπιθύμητες ενέργειες με τον ίδιο τρόπο που υποβάλλονται τα φάρμακα.
Οι κίνδυνοι που σχετίζονται με τα συμπληρώματα διατροφής περιλαμβάνουν εγγενή τοξικότητα, τυχαία μόλυνση, αλληλεπιδράσεις με άλλα συμπληρώματα ή τρόφιμα/φάρμακα και σκόπιμη νόθευση. Ορισμένοι παραγωγοί ενισχύουν τα αποτελέσματα των προϊόντων τους μέσω της προσθήκης παράνομων φαρμακευτικών προϊόντων. Με αυτή τη στρατηγική, εκπληρώνουν τις αρχικές προσδοκίες των καταναλωτών δημιουργώντας ένα πιο αποτελεσματικό συμπλήρωμα.
Σε μελέτη που δημοσιεύτηκε στο pharmacy του mdpi, αναζητήθηκαν στο Rapid Alert System for Food and Feed (RASFF) για την περίοδο 2011–2022, δεδομένα που σχετίζονται με τη μη εξουσιοδοτημένη παρουσία φαρμακευτικών προϊόντων σε συμπληρώματα διατροφής.
Το σκεπτικό της τρέχουσας εργασίας ήταν να διαπιστωθεί εάν υπάρχει πρόβλημα που σχετίζεται με μη εγκεκριμένα φαρμακευτικά προϊόντα και τα συνθετικά τους παράγωγα σε συμπληρώματα διατροφής στην αγορά της ΕΕ, όπως αναφέρεται μέσω της πύλης RASFF, και, εάν ναι, σε ποια κλίμακα γίνεται ώστε να συμπληρωθεί η εικόνα για τις υπάρχουσες τάσεις στη νοθεία των συμπληρωμάτων διατροφής.
Σύμφωνα με την αναζήτηση στα βάση δεδομένων του RASFF, πάνω από το 65% των κοινοποιήσεων ενδιαφέροντος ταξινομήθηκαν ως σοβαροί κίνδυνοι και πάνω από το 80% αυτών ήταν ειδοποιήσεις συναγερμού ή απόρριψης συνόρων, που προέκυψαν κυρίως ως αποτέλεσμα επίσημου ελέγχου στην αγορά.
Κατά την καθορισμένη περίοδο 12 ετών, η ανάλυση των δεδομένων έδειξε μεγάλες διακυμάνσεις στην ετήσια κατανομή των αρχείων, από 39 το 2022 σε 217 το 2019 φτάνοντας συνολικά τις 1206 ειδοποιήσεις. Συνήθως, τα συμπληρώματα ήταν νοθευμένα με μη εγκεκριμένες ουσίες, μη εγκεκριμένα συστατικά ή μη εγκεκριμένα νέα συστατικά τροφίμων ή ακόμα και νόμιμες ουσίες, που όμως υπήρχαν σε δόσεις σημαντικά υψηλότερες από τις επιτρεπόμενες. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι έως και 324 (32,9%) ειδοποιήσεις σχετίζονταν με πολλαπλές περιπτώσεις μη συμμόρφωσης, με την έννοια της ταυτόχρονης παρουσίας πολλών μη εγκεκριμένων ενώσεων.
Πρέπει να σημειωθεί ότι οι καταναλωτές συμπληρωμάτων για απώλεια βάρους, βελτίωση αθλητικών επιδόσεων ή βελτίωση της μνήμης είναι οι πιο εκτεθειμένοι.
Οι περισσότερες μη εγκεκριμένες δραστικές ουσίες βρέθηκαν σε συμπληρώματα:
Για απώλεια βάρους – ανορεξικά και καθαρτικά που περιείχαν απαγορευμένες ουσίες όπως sibutramine DNP , φαινολοφθαλεΐνη και N-didesmethyl που επιφέρουν δυσμενείς επιπτώσεις.
Διεγερτικά – Ένας εξαιρετικά μεγάλος αριθμός ανθρώπων χρησιμοποιεί διεγερτικά για ένα ευρύ φάσμα ενδείξεων, συμπεριλαμβανομένων, ενδεικτικά, της βελτίωσης της απόδοσης, των ιατρικών λόγων και της ψυχαγωγικής χρήση. Τα διεγερτικά κατατάσσονται στη δεύτερη θέση μεταξύ των μη εγκεκριμένων φαρμακευτικών προϊόντων στα συμπληρώματα διατροφής
Για την ενίσχυση της μνήμης – Τα νοθευμένα με βινκαμίνη συμπληρώματα που προωθούνται για την ενίσχυση της μνήμης και της διανοητικής προσοχής θέτουν έμμεσα σε κίνδυνο την υγεία του καταναλωτή καθιστώντας αδύνατη τη σωστή διάγνωση και θεραπεία ενός ασθενούς με νευρολογικές διαταραχές).
Για την βελτίωση της στυτικής δυσλειτουργίας – Η πιο κοινή νοθεία είναι με σιλδεναφίλη με τον πονοκέφαλο, την έξαψη, τη ρινική συμφόρηση, τη ναυτία, τη δυσπεψία, τον ίλιγγο, τον πόνο στην πλάτη και τα άκρα και τη μυαλγία να είναι οι πιο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες. Επιπλέον έχουν εμφανιστεί περιπτώσεις ηπατοτοξικότητας
Τα δεδομένα που σχετίζονται με τις χώρες προέλευσης υποδεικνύουν τις χώρες που έχουν πιο έντονες εξαγωγές ή παρουσιάζουν επαναλαμβανόμενες ειδοποιήσεις και ως εκ τούτου θα πρέπει να προκαλούν ιδιαίτερη ανησυχία. Παρατηρήθηκε ότι τα περισσότερα από τα επικίνδυνα προϊόντα ήταν από τις ΗΠΑ και την Κίνα. Μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών, η πρώτη θέση ήταν το Ηνωμένο Βασίλειο (7,9%), Ολλανδία (3,7%), Πολωνία και Λετονία (1,9% έκαστη) και Ουγγαρία, Βουλγαρία και Αυστρία (1,7% έκαστη).
Η μελέτη καταλήγει στο συμπέρασμα πως ο ανησυχητικός αριθμός κοινοποιήσεων RASFF για την παράνομη χρήση φαρμακευτικών προϊόντων σε συμπληρώματα διατροφής, δείχνει ξεκάθαρα ότι οι υφιστάμενοι κανονισμοί δεν εμποδίζουν αποτελεσματικά τους ανεύθυνους κατασκευαστές να παραποιούν τα προϊόντα τους. Η ανάλυση των εκθέσεων RASFF έδειξε το επίπεδο σοβαρότητας όσον αφορά τα συμπληρώματα που παραποιούνται από φαρμακευτικά προϊόντα (η πλειονότητα ταξινομήθηκε ως σοβαρός κίνδυνος).
Συνεπώς, απαιτείται επειγόντως μια σαφής και στοχευμένη σύσταση δράσης προς το νομοθετικό σώμα και τις αρχές. Λαμβάνοντας υπόψη ότι αυτό είναι ένα πρόβλημα παγκοσμίως, η καλύτερη επικοινωνία για προϊόντα κινδύνου είναι ζωτικής σημασίας. Πρέπει να αναγνωριστεί η ανάγκη εναρμόνισης και μείωσης των ρυθμιστικών διαφορών μεταξύ των χωρών παραγωγής και πώλησης, καθώς και η δημιουργία αυστηρότερων νομικών κανονισμών που θα αναφέρονται στις ελάχιστες απαιτήσεις ασφάλειας που πρέπει να πληρούν οι κατασκευαστές πριν από την εμπορευματοποίηση του προϊόντος. Τέλος τα μέτρα για τη μείωση του επιπέδου ανησυχίας θα πρέπει να περιλαμβάνουν επαναλαμβανόμενους και συχνότερους ελέγχους επιθεώρησης στην αγορά καθώς οι συνέπειες για τη δημόσια υγεία που προκαλούνται από νοθευμένα συμπληρώματα είναι ένα από τα πιο πιεστικά προβλήματα.
Για να διαβάσετε ολόκληρη τη μελέτη πατήστε ΕΔΩ.
Αναφορά: Amidžić M, Banović Fuentes J, Banović J, Torović L. Notifications and Health Consequences of Unauthorized Pharmaceuticals in Food Supplements. Pharmacy. 2023; 11(5):154. https://doi.org/10.3390/pharmacy11050154